Een uur lang slaagde Theresa May erin iets bijzonders te doen. De Britse premier hield woensdagmiddag een belangrijke toespraak die niet direct door de Brexit werd opgeslokt.
Ze gebruikte haar rede aan het eind van het vierdaagse partijcongres van de Tories in Birmingham om haar grootste kwelgeest binnen haar eigen partij, oud-minister van Buitenlandse Zaken Boris Johnson, ferm van repliek te dienen. Ze zette de Tories neer als de tolerante bestuurderspartij vergeleken met Labour, een partij in verval met een autoritaire leider („The Jeremy Corbyn Party”) die verruwing van het debat en antisemitisme toestaat.
May toonde zich een Dancing Queen toen ze opkwam, begeleid door de klanken van die song van ABBA – een knipoog naar haar recente gestuntel op de dansvloer met Zuid-Afrikaanse kinderen.
Dit was de toespraak die May nodig had. Een dag eerder had Johnson zijn best gedaan te laten zien dat hij premier zou kunnen zijn. Duizend partijleden stonden uren in de rij om ‘Boris’ te horen spreken. Johnson was naar de kapper geweest, hij gaf een toespraak zonder stortvloed aan grappen. Hij bekommerde zich om de sociaal zwakkeren. Hij pleitte voor de bouw van meer huizen en beschuldigde May op een haar na van landverraad omdat haar Brexit-strategie ervoor zou zorgen dat de EU „als buitenlandse mogendheid” zeggenschap behoudt over de Britse economie.
Zo’n aanval kon May niet laten passeren. Johnson had geen idee wat het landsbelang is, impliceerde May. Ze greep terug op een oude uitspraak van Johnson. Gefrustreerd door kritiek op de Brexit van het bedrijfsleven had Johnson als minister geroepen ‘Fuck business’. Daar kwam May op terug. „Er is een woord van vier letters dat wij Conservatieven met het bedrijfsleven willen doen. Het woord heeft een lettergreep, eindigt met een K”, zei May: „Back business”, steun het bedrijfsleven.
May waarschuwde hardliners dat ook als ze zich niet achter haar scharen, de kans bestaat dat tegenstanders van de Brexit erin slagen daarvan te profiteren. Zonder eenheid bij de Tories bestaat de kans dat Brexit niet doorgaat, zei May.
Eveneens gaf ze die andere Brexiteer, hardliner Jacob Rees-Mogg, ervan langs omdat hij ooit had gezegd dat het misschien enige decennia duurt voordat het Verenigd Koninkrijk economisch profiteert van de Brexit. Dat is onverantwoord, maakte May in Birmingham duidelijk. „Een Brexit die het land over vijftig jaar sterker maakt, volstaat niet als je leven er nu ingewikkelder door wordt”, zei May.
Milder over Europa
May noemde grote linkse helden als Clement Attlee, als Labour-premier verantwoordelijk voor de basis van de naoorlogse verzorgingsstaat. Corbyn verwoest zijn nalatenschap, aldus May in haar speech. „Wat Labour overkomt is een nationale tragedie”, zei ze. Dat is kritiek waarmee ze het Britse politieke midden paait. Maar het zijn ook uitspraken van een premier die de populariteit van de oppositie vreest.
May was milder over Europa. De boze woorden na de ruzie in Salzburg vorige maand, maakten plaats voor begrip voor de geschiedenis die uitmondde in het Europese project. Wellicht een signaal voor de overzijde van het Kanaal: met een succesvol congres achter de rug ben ik bereid te praten over de Brexit.