Roerig jaar in Barcelona: wat doet dat met het toerisme?

Hoewel de politieke onrust terug is, staat het voor de Sagrada Familia vol toeristen. Rellen markeerden de afgelopen dagen het Catalaanse onafhankelijkheidsreferendum van een jaar eerder, maar de grillige kathedraal in Barcelona is een stabiele factor. Jaarlijks trekt die 4,5 miljoen bezoekers, goed voor 50 miljoen euro entree.

De hoofdstad van Catalonië had het voorbije jaar te maken met een terreurdaad, een onafhankelijkheidsstrijd, turismofobia en groeiende onveiligheid. Wat doet dat met het imago van de stad, toeristentrekker bij uitstek?

Toerisme-expert Philip Moscoso, hoogleraar aan de IESE Business School van de universiteit van Navarra: „Het duurt heel lang om een goede naam op te bouwen, maar bij slecht nieuws kan het snel omslaan.”

Volgens de Catalaanse hotelsector zouden de inkomsten uit overnachtingen de voorbije zomermaanden circa 20 procent lager zijn geweest dan in het recordjaar 2017. Restaurants en bars spreken van 15 procent minder opbrengst. Dat past in een trend: in heel Spanje daalt het aantal toeristen een kleine 5 procent, van 82 miljoen in 2017 tot naar schatting ruim 78 miljoen dit jaar.

Als belangrijkste oorzaken voor die terugval worden de hittegolf in Noord-Europa genoemd, en de revival van landen als Turkije en Tunesië. Maar bij Barcelona met zijn 12 miljoen bezoekers, onder wie honderdduizenden Nederlanders, spelen ook andere factoren. Op de ranglijst van City Reptrak, onderzoeker naar de reputatie van steden, daalde Barcelona dit jaar van de achtste naar de vijftiende plek.

Aanslag op de Rambla

In hoeverre het toerisme in Barcelona te lijden heeft van de aanslag met een bestelbusje op de Rambla, waarbij vorig jaar augustus dertien doden vielen, is lastig aan te geven. Annebeth Vis, die fietstours door de stad verzorgt: „Overal ter wereld waren beelden te zien van het bloedbad. Maar het leven verliep de dagen erna alweer snel normaal.”

Lees ook: Knullig terrorisme, en andere lessen uit aanslag Barcelona

De toeristenboulevard lijkt onverminderd populair; blokken beton moeten herhaling van het drama voorkomen. Ook in andere delen van de stad is de beveiliging zichtbaar verscherpt. Bij de Sagrada Familia bijvoorbeeld. Het heeft Bart Rousseau uit Maastricht niet afgeschrikt. „Vorig jaar waren we hier vlak na de aanslagen, en wij hebben geen moment getwijfeld of we dit jaar wel weer moesten gaan. Het voelt goed in Barcelona. We zijn alert, maar dat zijn we eigenlijk overal.”

"Vanuit de hele wereld werden opeens vragen gesteld bij de veiligheid van Barcelona"

Hoogleraar Moscoso denkt dat de stad de aanslag redelijk naar de achtergrond heeft kunnen dringen. „Beter dan steden als Brussel en Parijs, waar meerdere keren sprake was van extreem geweld.”

Waar Barcelona in zijn ogen meer last van heeft gehad, is de politieke onrust. Herfst 2017 vulden massa’s mensen de straten in protest tegen de nationale regering in Madrid, die een Catalaanse volksraadspleging over afscheiding van Spanje afwees. De spanning kwam in oktober tot uitbarsting. Beelden van Spaanse agenten die met geweld een einde probeerden te maken aan het referendum, gingen de wereld rond. Regiopresident Carles Puigdemont riep de onafhankelijkheid uit, gesteund door 90 procent ja-stemmers. De nee-stemmers waren echter thuis gebleven. Nu, een jaar later, is er opnieuw onrust in de stad.

Lees ook dit interview met Carles Puigdemont: ‘We hadden ons toch direct moeten afscheiden’

Hoewel de meeste Barcelonezen tegen afscheiding zijn, merkte Annebeth Vis wel de negatieve gevolgen van de problemen. „Onze inkomsten daalden eind vorig jaar met 15 tot 20 procent. Mensen dachten dat het hier oorlog was of zo.”

Ook elders in de toeristensector was de traditionele ‘herfstdip’ dieper. Hotelkamers bleven vaker leeg, prijzen daalden. „Vanuit de hele wereld werden opeens vragen gesteld bij de veiligheid van Barcelona”, zegt Moscoso.

Uiteindelijk, zegt de hoogleraar, viel de schade mee. Het waren vooral de Spanjaarden uit andere regio’s die Barcelona minder vaak bezochten. Het Spaanse Nationaal Instituut voor de Statistiek registreerde in de eerste maanden van 2018 bijna 12 procent minder binnenlandse toeristen. Buitenlanders kwamen weer in zo groten getale naar Barcelona dat zelfs de turismofobia terugkeerde, de weerzin tegen de toeristenvloed onder bewoners van de stad.

Klaar met de Catalanen

Annebeth Vis: „De onafhankelijkheidstrijd is vooral nationaal nieuws. Het lijkt er op dat sommige Spanjaarden wel even klaar zijn met de Catalanen. Gelukkig heb ik daar niet zoveel last van. Spanjaarden zijn toch geen fietsers.”

En zo behoudt Barcelona zijn haat-liefde-verhouding met buitenlandse toeristen. Het grootste probleem van de stad blijft het kanaliseren van de miljoenen bezoekers en het bestrijden van de groeiende criminaliteit. De nachtelijke overlast in de toeristische wijk Barrio Gòtic blijft onveranderd groot, de rijen voor de Sagrada Familia niet te overzien. En vanuit stadswijk El Raval verspreidt de drugscriminaliteit zich over het centrum van de stad. Op de Rambla worden voortdurend hasj, coke en pillen aangeboden.

„Je hebt lang niet altijd alles in de hand”, zegt hoogleraar Moscoso. „De stad moet zelf de juiste balans vinden. Wat voor soort toeristen wil je waar hebben? Daar moet je beleid voor maken. Duidelijk is dat Barcelona en de toeristen niet zonder elkaar kunnen.”