Tefaf opgeschud: 39 nieuwe deelnemers op kunstbeurs

Nooit eerder is het deelnemersveld van Tefaf Maastricht zo opgeschud. De 32ste editie van de meest prestigieuze kunst- en antiekbeurs ter wereld begint op 14 maart volgend jaar met 39 nieuwe handelaren, bijna eenzesde van het totaal. Dat blijkt uit de maandag bekendgemaakte deelnemerslijst.

Vooral in de sectie Moderne kunst zijn de veranderingen groot. Veertien van de negenendertig deelnemers zijn nieuw. Onder hen de internationale kunsthandels van Max Hetzler, Almine Rech en Pace.

Het deelnemersveld van Tefaf Maastricht veranderde de afgelopen jaren nauwelijks. Als handelaren eenmaal op de beurs stonden, werden ze daarna vrijwel automatisch toegelaten. Tien tot vijftien nieuwe deelnemers per jaar, groter was het verloop doorgaans niet.

De vernieuwing volgend jaar vloeit voort uit maatregelen die in 2016 zijn aangekondigd. Toenmalig beursvoorzitter Willem van Roijen liet destijds weten dat de beursorganisatie harder zou gaan optreden tegen handelaren die „niet meer op Tefaf-niveau presteren”. Met een strenger deelnemerscontract en een nieuwe selectieprocedure is aan die intentie vervolgens vorm gegeven door directeur Patrick van Maris en de vorig jaar aangetreden beursvoorzitter Nanne Dekking, beiden eerder werkzaam bij veilinghuis Sotheby’s.

Niet gehonoreerd

The European Fine Art Fair is een door handelaren opgezette beurs die steeds groter is geworden en sinds twee jaar twee zusterbeurzen in New York heeft. Diverse deelnemers van het eerste uur kregen onlangs bericht dat hun aanvraag voor de komende beurs in Maastricht niet is gehonoreerd. Tien handelaren uit Nederland, tien Britten, zeven Amerikanen en acht handelaren uit andere Europese landen ontbreken in maart 2019, kan worden geconcludeerd op basis van de komende deelnemerslijst.

Sommige vaste deelnemers ontbreken omdat ze zich niet hebben ingeschreven. Maar vele habitués zijn inderdaad afgewezen, bevestigen Dekking en Van Maris in een toelichtend gesprek. Onder hen zijn handelaren die aan (bijna) alle eerdere edities hebben deelgenomen. Onder de afgewezen Nederlandse deelnemers zijn Ivo Bouwman en Studio 2000 (beide schilderkunst), Delaive, Rueb, SmithDavidson (alle modern kunst) en Van Gelder (Indiase sieraden).

Afschuwelijke, emotionele gesprekken

Dekking en Van Maris stelden alle afgewezen vaste deelnemers persoonlijk op de hoogte van de beslissing van de selectiecommissies. „Dat waren afschuwelijke, emotionele gesprekken”, zegt Dekking vanuit New York. „Het is ook wat, dat een paar collega’s beslissen over je inkomen, exposure en mogelijk de toekomst van je kunsthandel.”

De nieuwe selectieprocedure heeft hem een vriendschap gekost, zegt Dekking. „Mijn beste vriend nam het me kwalijk dat ik als chairman dit had laten gebeuren. Ook kreeg ik te horen: ‘Waar ben je mee bezig, je bent toch Nederlander?’”

Persoonlijk, zegt Dekking, was hij het niet met iedere afwijzing eens. „Maar met al zijn onvolkomenheden is de nieuwe toelatingsprocedure wel de meest zuivere selectie die Tefaf ooit heeft gehad. Patrick en ik, we hebben geen enkele beslissing teruggedraaid en alleen gecontroleerd of de procedures goed waren gevolgd.”

Doorstroming is nodig om de meest aantrekkelijke beurs in de wereld te blijven, zegt Van Maris vanuit Londen. „Tal van vooraanstaande handelaren klaagden de afgelopen jaren dat ze zich niet meer inschreven voor Tefaf, omdat ze ‘er toch nooit tussen kwamen’. Nu is er weer competitie. Dat houdt handelaren scherp.”

Niet gemotiveerd

Vaste, afgewezen deelnemers mopperen dat de afwijzingen niet zijn gemotiveerd. Ook zijn ze verbaasd dat het beursbestuur hen nooit heeft gewaarschuwd dat hun Maastrichtse beursstand tekortschoot.

Die kritiek trekken de bestuurders zich aan. Dekking: „Tegen sommige deelnemers zeggen we in het voorbijgaan weleens ‘pep up your act’. Maar we moeten voortaan consequent functioneringsgesprekken gaan voeren. En de rapportcijfers moeten we duidelijk vastleggen.” De selectiecommissies vragen om afgewezen collega’s tekst en uitleg te geven, leidt volgens Van Maris tot heilloze discussies. Maar vanaf volgend jaar kunnen handelaren wel tegen een afwijzing in beroep gaan, belooft de directeur.

Twee afgewezen Nederlandse handelaren hebben mails rondgestuurd aan de vaste Tefaf-deelnemers. Ook onderzoeken ze de juridische mogelijkheden om het beursbestuur aansprakelijk te stellen.