Trump keert in klassieke speech wereld de rug toe

Op het langverwachte moment werd het podium in de grote zaal van de Algemene Vergadering opeens omgebouwd. In plaats van president van de Verenigde Staten sprak de president van Ecuador, Lenin Moreno Garces. Donald Trump was te laat. Op de tribune hoog achter in de zaal stootten journalisten en diplomaten elkaar aan. Had Trump de VN gedist?

Toen de president een kwartier later alsnog verscheen, was hij al in de eerste zin zó overtuigd van zichzelf dat het plechtige publiek van staatshoofden en regeringsleiders simpelweg begon te lachen. Zijn regering, zei Trump, heeft meer gepresteerd dan vrijwel alle andere Amerikaanse regeringen voor hem. Trump moest even onderbreken, maar hij raakte niet van slag. Hij lachte terug. „Deze reactie had ik niet verwacht.” Om vervolgens de zaak te ontzenuwen met een laconiek „maar dat is ok”, waarop de zaal applaudisseerde. De Verenigde Staten, zei Trump, zijn sterker, rijker en veiliger, sinds zijn verkiezing bijna twee jaar geleden.

Het was de rommelige opmaat tot een klassieke Trump-speech. Overtuigd van zichzelf, niet bang zichzelf lof toe te zwaaien, doortrokken met America First, aardig voor zijn vrienden én snoeihard voor vijanden – met uitzonderlijk agressieve uithalen naar Iran. De leiders van dat land, zei Trump, zaaien „chaos, dood en vernietiging” in het Midden-Oosten. „Ze respecteren noch de grenzen van hun buren, noch de soevereine rechten van naties.” Waarop een karakteristiek-bozig „no good”, volgde.

Lees ook: Trump haalt bij VN uit naar Iran, China, Internationaal Strafhof

Trump riep de wereld op de in zijn ogen corrupte elite van Iran economisch in de tang te nemen en hij verdedigde nog eens dat hij uit de internationale nucleaire deal met het land is gestapt. Het geld dat Iran dankzij de deal heeft verdiend, is gebruikt om militaire uitgaven te verhogen. Eerder die dag had Trump per tweet laten weten dat de Iraanse president Hassan Rohani om een ontmoeting had gevraagd, maar dat hij daar niet op in zou gaan. Rohani ontkende later zo’n verzoek te hebben gedaan.

De toespraak zal ongetwijfeld in herinnering blijven als een belangrijk moment in de zorgwekkend snelle escalatie tussen Washington en Teheran, waarvan nog niet duidelijk is waartoe die zal leiden. Trumps Nationale Veiligheidsadviseur John Bolton ontkende dat de VS uit zijn op ‘regime change’.

Belangrijker nog dan de uithaal naar Iran was dat Trump, luider en eloquenter dan voorheen, multilaterale samenwerking afwees. Het idee dat groepen landen zich samen inspannen om een gezamenlijk doel te bereiken is aan Trump niet echt besteed. Amerikaanse weerzin tegen multilateralisme is tot op zeker hoogte begrijpelijk omdat Amerikanen vaak voor een deel van de rekening opdraaien – en juist dat zit de ondernemer-president dwars. En het kan geen kwaad om al die internationale verbanden eens tegen het licht te houden. Maar voor Trump is anti-multilateralisme nu een leerstuk.

„We zullen nooit Amerikaanse soevereiniteit overdragen aan een niet-gekozen, wereldwijde bureaucratie die geen verantwoording aflegt. We wijzen de ideologie van ‘globalisme’ af en we omarmen de doctrine van patriotisme.”

Lees ook: Op VN-diplomatenkermis is Trump in zijn element

Tegenover globalisme stelde Trump nationalisme, hij onderstreepte het belang van nationale soevereiniteit en vaderlandsliefde. Voorop staan voor Trump te allen tijde de rechten en belangen van het Amerikaanse volk. Landen kúnnen wel samenwerken, maar dan om hun eigen belang te dienen.

Een uur eerder had de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, António Guterres, in dezelfde zaal nog met verve een lans gebroken voor internationale samenwerking. Hij waarschuwde voor de opkomst van populisme en isolationisme. Hij wees er ook op dat als in de wereld grote machtsverschuivingen plaatsvinden het risico op een groot conflict toeneemt.

Trump nam China op de korrel, waarmee hij een handelsconflict uitvecht, en ook Duitsland kreeg, bijna traditiegetrouw, een hak. Duitsland, zei Trump, maakt zichzelf volledig afhankelijk van Russische energie. Ook pakte hij de OPEC aan voor de hoge olieprijs. De olieproducerende landen „buiten de wereld uit”, zei hij.

Voor Noord-Korea vond hij aardige woorden, zonder té enthousiast te worden. Hij noemde Kim Jung-un per ongeluk een keer ‘Djim’, maar zei ook dat de economische sancties van kracht blijven totdat denuclearisatie een feit is. Achter de schermen hebben Rusland en China zich in de afgelopen weken sterk gemaakt voor een geleidelijke versoepeling van het sanctieregime om Noord-Korea te belonen voor de stappen die al richting denuclearisatie zijn gezet. De vrees bestaat dat Trump te snel zal toegeven.