Brexitminister: ‘Het is nodig dat de EU nu ook over de brug komt’

Ik heb Michel vijf keer gesproken sinds juli. Ik had Michel laatst aan de lijn. Michel en ik hebben zeker voortgang geboekt.

Luister 43 minuten naar minister voor Brexitzaken Dominic Raab over ‘Michel’, de Fransman Michel Barnier, die namens de Europese Commissie over de Brexit onderhandelt en het is duidelijk welke boodschap hij laat doorschemeren. In tegenstelling tot David Davis, de voorganger van Raab die in juli opstapte uit onvrede over de koers van Theresa May, neemt hij de contacten met de belangrijkste onderhandelaar van de EU wél serieus. Davis sprak amper met Barnier, bleek uit onderzoek van Britse kranten.

Raab hoopt dat zijn houding („ik ben positief ingesteld”) ertoe leidt dat de onderhandelingen met de EU succesvol worden afgerond. Dat zegt Raab in een interview met NRC en enkele andere Europese kranten, vlak voordat premier May donderdag in het Oostenrijkse Salzburg over de Brexit spreekt met de overige 27 EU-leiders.

In juli zei May op buitenhuis Chequers dat ze wil dat na de Brexit de Britten een douane-unie met de EU nabootsen en de regels voor de handel in goederen en landbouwproducten volgen. Voor de Britten zijn dit aanzienlijke concessies. Het parlement in Westminster zal op belangrijke beleidsterreinen Brussel moeten volgen, maar zonder invloed op de totstandkoming van de regels. Juist daarom zijn Britse politici kritisch: dit plan maakt van het Verenigd Koninkrijk een vazalstaat van de EU, zeggen ze.

Tegelijkertijd zijn Barnier en de EU niet overtuigd. Door alleen de regels voor de productie van goederen te volgen en niet ook voor diensten, ondermijnen de Britten de eenheid van de interne markt. Wie zegt dat eurosceptische regeringen in Hongarije of Polen dan niet ook zo’n EU à la carte willen? In Oostenrijk wil May de EU-leiders er toch van overtuigen dat ‘Chequers’ een goed plan is. Raab: „Salzburg is een sleutelmoment. Dit is het moment om duidelijkheid te verschaffen.”

Lees ook ons slowblog over de Brexit-onderhandelingen

Is May bereid in Salzburg verdere concessies te doen?

„Dat hebben wij al gedaan. Dat heeft tot debat geleid. Daar is het feit dat ik hier zit en niet David Davis het bewijs van. Wat nodig is, is dat de EU nu ook over de brug komt.”

Uw eigen partijgenoten zijn kritisch op Chequers. Kan de EU ervan op aan dat de Britse politiek deze aanpak steunt?

„Dit is de deal die wij willen. Een akkoord zal in de kern op Chequers moeten lijken, anders neemt de kans op een No Deal-scenario toe. Dat is slecht voor het Verenigd Koninkrijk, maar ook voor de EU. Als de toon vanuit de EU verbetert, zul je zien dat de Britse politieke steun toeneemt.”

Heeft u het idee dat Macron dwarsligt en voortgang blokkeert, terwijl Merkel juist wil meewerken omdat zij zich geen politieke tegenslag kan permitteren?

„Ik ga niet mijn favoriete EU-lidstaat eruit pikken. Wij onderhandelen met Barnier die het mandaat van de EU-lidstaten heeft. Dat is prima. Ik vind wel dat het belangrijk is om een Brexit-akkoord te sluiten waar iedereen sterker van wordt. Ik zie niet in wat de logica is van het sluiten van een zwakkere deal. We moeten zorgen dat bedrijven kunnen handelen, dat burgers veilig zijn. Kijk naar de aanslagen in Frankrijk, Duitsland, Brussel en Londen van de afgelopen jaren. Dat zijn dreigingen die wij gezamenlijk en zo sterk mogelijk moeten aanpakken. Een akkoord moet daarin voorzien.”

De grootste blokkade voor een akkoord is nog steeds de kwestie over hoe de grens tussen Noord-Ierland, een Britse provincie, en Ierland even onzichtbaar blijft als nu het geval is. De Britten erkennen dat dit noodzakelijk is om stabiliteit in de turbulente regio te waarborgen. De EU wil dat de Britten die erkenning omzetten in een belofte. May moet afspreken dat de Ierse grens ongemoeid blijft, zelfs al krijgen de EU en het Verenigd Koninkrijk in de toekomst knallende ruzie over een eventueel handelsakkoord. Indien nodig moeten de Britten erkennen dat Noord-Ierland, als enige stukje van het Verenigd Koninkrijk, onderdeel blijft van de Europese interne markt en de douane-unie.

Voor Conservatieven is dit onacceptabel. Ideologisch zijn zij unionisten. De eenheid van het koninkrijk is een principieel punt. Zij vrezen een douanegrens in de Ierse Zee. Het is voor Raab onbespreekbaar dat Britse douaniers in Liverpool goederen gaan checken die afkomstig zijn uit Belfast, en dat Noord-Ierland op afstand staat van de rest van het land. Om voortgang te boeken moeten we de discussie omdraaien, zegt Raab. „Ieder voorstel dat de eenheid van het Koninkrijk niet aantast is wel bespreekbaar.”

Is er een manier om de kwestie over de Ierse grens te ontdoen van alle emotie?

„Het is verstandig om te onderzoeken wat technologie kan betekenen. We moeten ons richten op hoe je de controles die je normaal gesproken bij een grens uitvoert elders [uit het zicht, in loodsen van vervoerders of in fabrieken, red.] kan laten plaatsvinden.”

Is de Ierse grens zo’n principieel punt dat u liever No Deal riskeert?

„Ik sta niet toe dat het Verenigd Koninkrijk door deze onderhandelingen uit elkaar valt. No Deal is altijd beter dan een slechte deal.”

Raab bracht in augustus de gevolgen van No Deal in kaart. Circa tachtig rapporten, opgesteld door zijn ambtenaren, laten de gevolgen zien voor de Britse economie en samenleving. De stukken schetsen een beeld van grootschalige ontwrichting. Handel in goederen kan stokken, vliegtuigen kunnen mogelijk niet opstijgen. Medicijnfabrikanten kregen het advies een noodvoorraad aan te leggen. Maandag was Christine Lagarde, directeur van het Internationaal Monetair Fonds, op bezoek in Londen. Ze zei dat No Deal „verschrikkelijke gevolgen” met zich mee zou brengen.

Weet Raab zeker dat hij liever geen akkoord met de EU sluit dan te veel concessies te doen? „Op de korte termijn is er een kans op verstoring. Daar ben ik altijd eerlijk in geweest. Tegelijkertijd ben ik ervan overtuigd dat de risico’s beheersbaar zijn en dat wij tijdig maatregelen kunnen treffen.”

Hoe groot schat u de kans op No Deal?

„Als de EU vindt dat een deal alleen mogelijk is als wij instemmen met voorwaarden waar de EU zélf van weet dat die politiek onhaalbaar zijn hier, dan denk ik dat de onderhandelingen daarop uitdraaien.”

Hoeveel zekerheid heeft u van de EU nodig over de toekomstige om met het uittredingsakkoord in te stemmen?

„Naast het akkoord over uittreden, waar wij nu over onderhandelen, is een stevige politieke verklaring nodig over de toekomstige economische relatie. Natuurlijk zal die een mate van flexibiliteit bevatten. Dat is inherent aan politieke uitingen. Wat absoluut vereist is, is dat er een evenwicht is tussen het uittredingsakkoord en die verklaring over de economische toekomst. Het uittredingsakkoord moet door het Britse parlement worden goedgekeurd. Ik weet zeker dat het Britse publiek en Lagerhuisleden verlangen dat ze gerust gesteld worden dat een handelsakkoord de goede richting opgaat. Ik weet zeker dat als de EU positief reageert op Chequers, dus hoe wij denken dat de economische toekomst geregeld moet worden, de kans erg groot is dat de stemming over het uittredingsakkoord soepel verloopt en wij voor maart 2019 gereed zijn voor uittreden. Om zo ver te komen moet de EU zich pragmatisch opstellen.”

Kan de Brexit tegengehouden worden door een tweede referendum?

„De discussie hierover in de media is vooral een bijzaak. De regering zal nooit een tweede referendum uitschrijven over deze kwestie. Labour is er verdeeld over. Alleen de Liberal Democrats zijn voorstander. Er is dus geen parlementaire meerderheid voor. Bovendien zie ik niet hoe er tussen nu en maart tijd voor zou zijn om opnieuw een referendum te regelen.”