Twee Russische spionnen op weg naar Zwitsers gifgaslab gepakt in Den Haag

In Den Haag zijn dit voorjaar twee Russische spionnen aangehouden die op weg waren naar Zwitserland. Het reisdoel was het Spiez-laboratorium. Dit onderzocht zowel de gifgasaanvallen van het Assad-regime in Syrië als de aanslag op de Russische dubbelspion Sergej Skripal in het Britse Salisbury.

De aanhouding was het resultaat van een samenwerking van verschillende inlichtingendiensten in Europa, waaronder de Nederlandse Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD). Dat blijkt uit onderzoek van NRC en de Zwitserse krant Tages-Anzeiger.

Het duo had, volgens bronnen rond het onderzoek, apparatuur bij zich om in te breken op het computernetwerk van het laboratorium. De twee zouden werken voor de Russische militaire inlichtingendienst GROe. Het gaat niet om de twee Russen Aleksandr Petrov en Roeslan Bosjirov die verdacht worden van de aanslag in Salisbury. Ook zij werken volgens de Britten voor de GROe.

Lees meer over de GROe, de avontuurlijkste van de drie Russische inlichtingendiensten

Aan de ontmaskering van de spionnen in Den Haag is geen ruchtbaarheid gegeven. Wel meldde premier Mark Rutte (VVD) op 26 maart van dit jaar dat het kabinet, als reactie op de aanslag in Salisbury, besloten had „twee Russische inlichtingenmedewerkers die op de Russische ambassade werken” uit te zetten. Het is onduidelijk of dit de twee ontmaskerde spionnen zijn. De MIVD wil geen commentaar geven.

De Zwitserse inlichtingendienst NDB bevestigt dat de „zaak van de in Den Haag ontdekte en daarna uitgezette Russische spionnen bekend is”. „De NDB heeft actief samengewerkt met de Nederlandse en Britse partners. NDB heeft aldus bijgedragen aan het voorkomen van illegale acties tegen een gevoelige Zwitserse infrastructuur.”

Lees ook: Russen ook verdacht van cyberaanval op dopingbureau WADA

Ook onderzoek zaak-Skripal

Tegen de twee in Den Haag aangehouden spionnen loopt al sinds maart 2017 een strafrechtelijk onderzoek in Zwitserland, meldt het Openbaar Ministerie in Bern. Ze worden verdacht van spionage-activiteiten in Zwitserland. „De twee personen zijn geïdentificeerd”, aldus het Zwitserse OM, dat bevestigt dat het om de spionnen gaat die in Nederland zijn ontmaskerd.

Het Spiez-laboratorium, in de buurt van Bern, is van de Zwitserse overheid en doet onderzoek naar nucleaire, biologische en chemische wapens. Het laboratorium was namens de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens (OPCW) in Den Haag betrokken bij het onderzoek naar de gifgasaanvallen van het door Rusland gesteunde Syrische regime.

In de Skripal-zaak schakelde de OPCW het Spiez-laboratorium ook in om de bevindingen van een Brits lab te controleren. Dat had vastgesteld dat de Russische ex-spion Sergej Skripal en zijn dochter Joelia vergiftigd waren met het zenuwgas novitsjok. Dat werd vervolgens bevestigd door het Zwitsers laboratorium.

Het Spiez-laboratorium was eerder dit jaar doelwit van hackers, zegt Andreas Bucher, woordvoerder van het laboratorium. „Daartegen hebben we ons gewapend. Gegevens zijn niet verdwenen.”

Toch hebben de Russen afgelopen maanden vertrouwelijke informatie afkomstig van het Spiez-laboratorium in handen gekregen. Op 14 april zei Sergei Lavrov, de Russische minister van Buitenlandse Zaken, „uit vertrouwelijke bron” het analyserapport van het Spiez-laboratorium in het Skripal-onderzoek gekregen te hebben.

Op legale manier kon Lavrov het analyserapport niet hebben gekregen, zo blijkt. De OPCW zegt desgevraagd niet te willen „speculeren”, maar over de procedure is de organisatie helder: „Binnen de OPCW-protocollen worden geen laboratoriumrapporten van aangewezen laboratoria gedeeld met de aangesloten lidstaten.”

Lees ook Russische verdachten in Skripal-zaak noemen zich ‘toeristen’

Fitnessproducten

Voor de vergiftiging van de Skripals houdt het Verenigd Koninkrijk twee andere medewerkers van de GROe verantwoordelijk: Aleksandr Petrov en Roeslan Bosjirov. De Petersburgse internetkrant Fontanka onthulde vorige week dat Petrov en Bosjirov tussen 2 september 2016 en 5 maart 2018 frequent gereisd hebben tussen Moskou, Amsterdam, Genève, Milaan en Parijs. Beiden verklaarden donderdag op de Russische televisie niets met de aanslag van doen te hebben. Ze omschrijven zichzelf als handelaren in fitnessproducten.

Inlichtingendiensten MIVD en AIVD waarschuwen regelmatig in hun jaarverslagen dat Nederland zich in het vizier van Russische inlichtingendiensten bevindt. In Nederland zijn structureel Russische inlichtingenofficieren werkzaam die onder valse vlag informatie verzamelen, meldde minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken, D66) vorig jaar aan de Tweede Kamer.