D66 vreest politieke gevolgen affaire

Een zaak die door de partij als een privékwestie wordt afgedaan – een beëindigde relatie tussen partijleider Alexander Pechtold en voormalig duoraadslid Anne Lok uit Meppel – is een groot probleem geworden voor D66. Partijleden zeggen dat Pechtold hiermee schade berokkent aan D66 en dat de kwestie bij verkiezingen in het voorjaar stemmen zal kosten.

Dat blijkt uit een rondgang langs 21 actieve D66’ers. Een deel noemt de kwestie een privé-aangelegenheid waar de partij buiten staat, maar binnen de partij wordt er desondanks rekening mee gehouden dat het Pechtolds vertrek uit Den Haag bespoedigt.

Afgelopen week stapte het Meppelse D66-duoraadslid Anne Lok op. In haar ontslagbrief schrijft ze dat ze een „affectieve relatie” met Pechtold heeft gehad die op een „voor mij zeer pijnlijke wijze is beëindigd”. Ze schrijft dat de D66-leider „karaktermoord” op haar dreigt te plegen. Ze wil zich verweren „door zijn misbruik, wangedrag en opportunisme” aan te tonen en voorziet dat ze daardoor „niet meer met geloofwaardigheid kan functioneren als raadslid”.

Pechtold heeft de relatie – waarover roddelbladen al eerder schreven en die enkele maanden geleden is beëindigd – nooit ontkend. Deze week liet hij weten zich „absoluut niet te herkennen” in de berichtgeving. De D66-leider heeft een advocaat in de arm genomen om zijn privacy te beschermen. Na de recente publiciteit weigeren Pechtold, zijn woordvoerders en zijn fractiegenoten op de kwestie in te gaan.

Pijnlijke affaire

D66 is ernstig in verlegenheid gebracht door de affaire. „Een zaak van de partij is het niet”, zegt partijvoorzitter Letty Demmers. Maar een deel van de geraadpleegde democraten vreest dat de publiciteit over hun voorman niet zonder politieke gevolgen blijft. Onder D66’ers leeft ook morele afkeer. Een verhaal in roddelblad Privé staat vol pijnlijke en schadelijke details over hoe Pechtold zich in de relatie gedragen zou hebben. Een landelijke partijprominent zegt dat woede en verbijstering over de „horror” rondom Pechtold hoog en laag in de partij zitten.

Lees ook: Wie moet Alexander Pechtold opvolgen?

De onvrede broeit al langer. Behalve de beschuldigingen van Lok kleeft er meer aan Pechtold. In de campagne voor het Oekraïne-referendum, in 2016, liet Pechtold zich op kosten van een zakenman naar Kiev vliegen zonder hiervan melding te maken in het geschenkenregister van de Tweede Kamer. Eind 2017 kwam Pechtold in opspraak vanwege een appartement in Scheveningen dat hij had gekregen van een bevriende Canadese diplomaat en dat hij niet had aangemeld. Het ‘penthouse’ is een geliefd onderwerp voor Pechtolds grootste opponent, PVV-leider Geert Wilders, die de kwestie in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van afgelopen voorjaar bleef oprakelen.

En dan zijn er nog inhoudelijke pijnpunten, waarmee de partij bij de kabinetsformatie heeft ingestemd: de afschaffing van het raadgevend referendum en de afschaffing van de dividendbelasting.

Het vertrek van Pechtold, die sinds 2006 partijleider is, zat er al aan te komen. D66’ers houden rekening met het scenario dat de laatste kwestie zijn aftocht versnelt en dat hij voor het partijcongres op 6 oktober zijn aftreden aankondigt. Later vertrekken is politiek ook onlogisch, redeneren ze, met het oog op de Provinciale Statenverkiezingen in maart en de Europese verkiezingen in mei.

Volgens lokale D66’ers zijn de kwesties op straat niet meer uit te leggen en leiden ze af van hun inspanningen om kiezers voor zich te winnen. Jeannet Bos, fractievoorzitter van D66 in Meppel, waar Anne Lok duoraadslid was, zegt dat de partijtop ‘de koers moet aangeven’: „Gaan we met zijn allen achter Pechtold staan of niet?”

Gemeenteraadsverkiezingen

Volgens Bos heeft haar afdeling tijdens de gemeenteraadsverkiezingen in maart veel last gehad van landelijke kwesties. „Wij probeerden lokaal een boodschap over het voetlicht te brengen over onder meer duurzaamheid, maar op straat kregen we vragen over de afschaffing van het referendum en over het appartement van Alexander Pechtold. Mensen zeiden: ‘ik stem al vanaf het begin op jullie partij, maar hierdoor haak ik af’. Het was moeilijk daar weerwoord op te geven.”

Die klacht wordt beaamd door veel lokale D66’ers. D66 is tot en met zondag bezig met een lijsttrekkersverkiezing voor Europa, maar die campagne wordt ook overschaduwd door de nieuwste affaire.

D66’ers gunnen Pechtold een eervolle aftocht, beklemtonen ze. Hij was het die de partij in 2006 nieuw leven heeft ingeblazen, toen de partij op sterven na dood was. En wat betekent zijn vertrek voor de coalitie? Met het vertrek van VVD’er Halbe Zijlstra als minister van Buitenlandse Zaken, is al een van de belangrijkste architecten van kabinet-Rutte III weg. In de aanloop naar de verkiezingen kan het fijn zijn als Pechtold plaatsmaakt voor een „nieuwe frisse leider”, zegt een afdelingsvoorzitter. „Maar ik vraag me af of het voor onze positie in Den Haag wel slim is.”