De banken zijn klaar met de Eerlijke Bankwijzer

Die náám alleen al: de Eerlijke Bankwijzer. „Een bank die onvoldoende scoort, is kennelijk een oneerlijke bank. Dat raakt mij in mijn ziel.” Bas Rüter, die als voorzitter van het platform duurzaamheid van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) namens alle banken spreekt, ergert zich eraan. „Die vermeende superioriteit...”

Bij de Eerlijke Bankwijzer, die banken beoordeelt op hun investeringsbeleid, vinden ze de kritiek op hun naam „absurd”, zegt projectleider Peter Ras. „Daar hebben ze niks mee te maken. Wij vragen Rabobank toch ook niet hun naam te veranderen?” Rüter is tevens directeur duurzaamheid bij Rabobank.

Het is maar een van de vele problemen die de banken met de Eerlijke Bankwijzer hebben. Daarom hebben ze besloten niet mee te werken aan de totstandkoming. „Als collectief”, zegt Rüter. Het gaat om acht Nederlandse grote banken die door de Eerlijke Bankwijzer beoordeeld worden. Ook Triodos en ASN, die vaak goed scoren, doen niet meer mee, bevestigen woordvoerders van deze banken.

Langer ontevreden

De Eerlijke Bankwijzer bestaat sinds 2009 en is een initiatief van zes organisaties: ngo’s Oxfam Novib, Amnesty, Milieudefensie, PAX, World Animal Protection en vakbond FNV. Elke twee jaar worden banken beoordeeld op hun investeringsbeleid op onderwerpen als klimaatverandering, mensenrechten en dierenwelzijn. Daarnaast verschijnen geregeld onderzoeken over afzonderlijke onderwerpen.

Van begin af aan hebben de banken meegewerkt, maar ze zijn al langer ontevreden. De afgelopen drie jaar hebben de twee kampen met een onafhankelijke bemiddelaar geprobeerd eruit te komen. Tevergeefs. Waarom willen de banken niet meer?

Een probleem is de hoeveelheid werk: die is te groot. Rüter: „Ze komen met een brij van vragen, tot wel 1.500. En het zijn ook elke keer andere vragen, omdat ze weer nieuwe criteria hebben bedacht.” Rabobank (44.000 werknemers) had er tot nu toe één fulltime werknemer op zitten, zegt Rüter. „Dat zou nog niet erg zijn als dat informatie zou opleveren die je de volgende keer weer kan gebruiken, maar dat is niet zo.”

Lees ook het interview met Ras over de bankwijzer van 2015: Beleggen in Shell en Boeing mag niet van de Eerlijke Bankwijzer

Peter Ras van de Eerlijke Bankwijzer noemt het „kletspraat” dat ze 1.500 vragen stellen. „Ja, we stellen dezelfde vraag voor alle vier de investeringscategorieën die we bekijken [kredietverlening, projectfinanciering, vermogensbeheer en beleggingen voor eigen rekening en risico van de bank, red.]. Als je dat elke keer als vier losse vragen telt kom je daar wel aan...” Over de almaar veranderende vragen: „Als er een klimaatakkoord wordt gesloten in Parijs nemen we dat mee in onze vragen. Maar zeker 90 procent is elke keer hetzelfde.”

Ander pijnpunt van de banken: de methodologie rammelt. Rüter geeft een voorbeeld. „Wij hebben geen beleid over de financiering van grootschalige waterkrachtdammen in ontwikkelingslanden. Omdat we die niet financieren! Maar toch krijgen we een één als rapportcijfer, omdat we geen beleid hebben.”

Volgens de banken rammelt de methodologie van de test

Ras kent het voorbeeld. „Een bank hoeft van ons geen beleid te maken voor iets dat ze niet financieren. Als ze dat duidelijk op hun website zetten, laten wij het buiten beschouwing. Maar als het nergens staat moeten we een bank op de blauwe ogen geloven, daar beginnen we niet aan.”

In het algemeen schiet de kwaliteit van de onderzoeken tekort, vinden de banken. Dat is hun belangrijkste probleem. Ze hebben een lijstje gemaakt met dertien dingen die van hun moeten veranderen, waardoor ook de kwaliteit zou verbeteren. Grote wens is een scheidsrechter die de kwaliteit en redelijkheid beoordeelt. Een onafhankelijke wetenschappelijke arbitragecommissie zou dat moeten gaan doen. Rüter: „Dat hebben ze geweigerd. Dat bewijst voor mij dat de Eerlijke Bankwijzer vooral een campagne-instrument is. Een mening.”

Onafhankelijk

Bij de Eerlijke Bankwijzer waren ze niet gecharmeerd van het „eisenlijstje”. „Wij zijn onafhankelijk”, zegt Jan Gruiters, voorzitter van de Eerlijke Bankwijzer en directeur van PAX. „Het is óns instrument, niet van de banken.” Om dezelfde reden vindt Gruiters een een bindende arbitragecommissie als scheidsrechter onacceptabel. „Dan zouden we onze onafhankelijkheid opgeven.”

En hoe gaat het nu verder met de Eerlijke Bankwijzer? „Wij gaan door. Wij hebben liever dat de banken meewerken, maar anders: het zij zo.” Volgens Ras kunnen ze de meeste onderzoeken blijven doen op basis van openbare bronnen en informatie uit databases tegen betaling. Het vaste tweejaarlijkse onderzoek – publicatie staat gepland voor eind dit jaar – kan gewoon doorgaan, zegt hij. Andere onderzoeken worden wel lastiger: „Hoe banken in dialoog gaan met klanten bijvoorbeeld, daarvoor zijn we wel van ze afhankelijk.”

Nu ze niet meer meewerken kunnen banken publiekelijk schieten op de resultaten. Mogelijke gevolgen daarvan voor de geloofwaardigheid van de Eerlijke Bankwijzer wuift Ras weg. „Banken hebben nog altijd niet zo’n denderende reputatie.” Bovendien is Ras, ondanks alle harde woorden over en weer, nog niet overtuigd dat het nooit meer goed komt met de banken. „We raken heus wel weer in gesprek.”

Ook de NVB ziet „de noodzaak en het nut” van een externe beoordelaar, zegt Bas Rüter. Dus ja, ook wat hem betreft is deur niet definitief dicht. „Maar dan moet ze wel bereid zijn dingen te veranderen.”