Het is misschien een verrassing na alle alarmerende berichten van de afgelopen week, maar in Nederland staat niet bepaald een mazelenepidemie op het punt van uitbreken. Voor elke dertien kinderen die gevaccineerd worden blijft er maar één ongevaccineerd. Een onverhoopte besmetting dooft dus snel uit. Maar de vaccinatiegraad daalt wel. Dat is niet alleen een bedreiging voor de volksgezondheid maar voor de algehele vooruitgang in de wereld. Ooit stond mazelen als derde virus na pokken en polio op het verlanglijstje van de Wereldgezondheidsorganisatie om definitief naar de vergetelheid te vaccineren. Het zijn dromen van weleer. Met de recente mazelenuitbraak zijn we weer een stapje verder verwijderd geraakt van dat scenario.
Onzichtbaarder maar belangrijker is de maatschappelijke ontwikkeling die de vaccinatieweigeraars voortbrengt: dat is de enorme toename van geëmancipeerde hoogopgeleide burgers die niet meer alles klakkeloos aannemen en zich overal mee bemoeien. Het Rijksvaccinatieprogramma is geen automatisme meer maar een weloverwogen beslissing van ouders. Die denken tegenwoordig mee, lezen zich in, proberen betrouwbare informatie te vinden om tot een besluit te komen.
Vroeger kon je mensen gewoon vertellen wat het beste voor ze was en dan gehoorzaamden ze braaf. Zonder verdere vragen te stellen of überhaupt te weten waar al die prikken toe dienden rolden ze de mouwen van hun kinderen omhoog. Nu voelt een groeiende groep ouders dat de gezondheid van hun kind op het spel staat en er een belangrijke beslissing te nemen is. De uiteindelijke keuze komt soms niet overeen met wat wetenschappelijk bewezen het beste is voor kind en maatschappij. Kwestie van zelfoverschatting. En dat is uiterst vervelend, want mensen worden er doodziek van.
Maar het is niet allemaal negatief. Neem de gemiddelde patiënt in een ziekenhuis. Dat is steeds minder vaak een meneer of mevrouw die gelaten de behandeling accepteert die de geleerde dokter voorschrijft. De moderne patiënt kijkt mee over de schouder van de dokter en googlet zich suf. Steeds meer artsen waarderen de gezamenlijke besluitvorming die dat mogelijk maakt. Meedenken over de verschillende behandelmogelijkheden zorgt ervoor dat de patiënt niet alleen maar lijdend voorwerp is van zowel ziekte als behandeling, maar een actieve betrokken keuze maakt vóór die behandeling na zorgvuldige afweging van voors en tegens. Arts en patiënt werken meer als team. Dat lijkt mij winst.
En het kan alleen omdat die patiënt ook steeds beter in staat is om mee te denken. Het percentage hoogopgeleide burgers is de afgelopen vijfentwintig jaar verdubbeld terwijl het aantal laagopgeleiden in die tijd is gehalveerd. Meer dan éénderde van de Nederlanders heeft tijdens zijn opleiding onderzoeksvaardigheden opgedaan, moest werkstukken schrijven, wetenschappelijke literatuur lezen en heeft een hoger abstract denkniveau ontwikkeld. Allemaal dankzij onze volgepropte collegezalen.
Al die studerende burgers hebben ons land veel gebracht. Echt waar, ik zou hier nog maar eens een heleboel data uit de kast kunnen rukken om te becijferen hoe dat allemaal netto een positief resultaat heeft gehad. Ik zou hier kunnen voorrekenen hoe opleidingsniveau heeft geholpen de criminaliteit te doen halveren. Hoe onze economie steeds slimmer is geworden en relevanter, beter aansluitend op de vragen van de wereld en dat dat allemaal alleen maar kon dankzij kundige Nederlanders. Aan alles kunnen we dan ook nog een prijskaartje hangen zodat we echt inzien hoeveel miljarden dit de samenleving heeft bespaard. Onderwijs is duur, domheid is duurder, dat soort tegelwijsheden kent u vast wel.
Maar laten we het voor de grap hier gewoon bij de waarden houden. Niets geen miljarden euro’s, of duizenden mensenlevens, maar hogere idealen van maatschappelijke emancipatie. Er is geen groter cadeau, weinig wat mensen rijker maakt dan kennis. Opleiding geeft het zelfvertrouwen om vragen te stellen en autoriteit in twijfel te trekken en dat is allemaal netto winst. Laten we die dalende vaccinatiegraad zo maar beschouwen, als collateral damage in die enorme sprong voorwaarts. Dan valt het allemaal ineens reuze mee.