Van Turkenpension naar Polenhotel

De plaatselijke sociaaldemocraat Nico de Gier wist het wel: „Polen zijn katholiek, ze werken hard en ze zuipen veel. Het zijn net Westlanders.” Dus waarom zou Maasdijk deze arbeidsmigranten niet kunnen huisvesten? Andere raadsleden dachten daar een tikje genuanceerder over. Ze maakten zich zorgen of hun kleine gemeente van 4.500 zielen de toeloop kan opvangen.

In Trouw werd naar aanleiding van het gedoe rond een tweede ‘Polenhotel’ in Maasdijk smalend geschreven: „In Westland zijn Polen welkom om te werken, niet om te wonen.” De gedachte is dat de samenleving naast de lusten, ook de lasten moet willen dragen. Daarbij wordt ervan uitgegaan dat de belangen van bedrijven en burgers samenvallen: de BV Nederland draait op volle toeren, iedereen profiteert en moet zijn steentje bijdragen.

Ik begrijp de ondernemers in het Westland die goedkope en plooibare arbeidskrachten zoeken. Met een beetje gedwongen winkelnering en zesdaagse werkweken hoef je bij Nederlandse werknemers niet aan te komen. Op allerlei manieren wordt het sociale contract uitgehold. Zo ging het in de jaren zestig ook met de toenmalige gastarbeid. Het Turkenpension is gepimpt tot Polenhotel, de vragen zijn gebleven.

En net als toen komen de buurtbewoners niet in beeld. Behalve als er heisa ontstaat, zoals vorige week in het Westland. Daar probeerde de gemeente op een nogal klungelige manier de komst te verhinderen van een nieuw hotel voor Poolse werknemers. Nadat het nieuws uitlekte bleek een slimme ondernemer alsnog een bouwvergunning te hebben aangevraagd.

Het gaat hier niet om de schuldvraag, het gaat om een afweging van belangen. Zoals we de rechtsstaat niet alleen toevertrouwen aan advocaten, natuurbescherming niet uitbesteden aan boeren, zo mogen we de immigratiesamenleving niet in handen leggen van ondernemers. Toch wordt de nieuwe arbeidsmigratie door regering en parlement op zijn beloop gelaten, waardoor de maatschappelijke onrust onnodig toeneemt.

De kortetermijnwinst voor de economie is duidelijk, maar draagt deze migratie op langere termijn bij aan de samenleving? Het merendeel van de kwart miljoen Polen zijn laagopgeleide migranten die de taal slecht beheersen. Vooralsnog ligt hun arbeidsparticipatie hoog, maar wat als ze straks niet meer nodig zijn? Dan zijn de private winsten omgeslagen in een publieke zorg.

Het gaat daarbij om meer dan veronderstelde overlast. Desgevraagd zegt driekwart van de Polen voor langere tijd hier te willen blijven. Hoe voorkomen we dat straks weer migranten met weinig opleiding afhankelijk worden van sociale zekerheid? Hoe voorkomen we dat hun kinderen met taalachterstanden op school terechtkomen? De geschiedenis van de gastarbeid dreigt zich te herhalen.

Ik begrijp de migranten uit Oost-Europa die aan armoede en een uitzichtloos bestaan willen ontkomen. Velen van hen zullen hier wortel schieten, al dromen ze nog zoveel over een terugkeer. Ze laten samenlevingen achter waar de bevolking aan het krimpen is. Mede door de omvangrijke emigratie verliest Roemenië tot 2040 een kwart van zijn bevolking, Bulgarije zelfs eenderde.

Het argument voor de goedkope arbeidsmigratie is altijd dat migranten het werk doen dat Nederlanders niet meer willen: zwaar werk in de metaalindustrie of nachtdiensten in distributiecentra. Zou het iets te maken kunnen hebben met arbeidsomstandigheden of honorering dat Nederlanders zulk werk vermijden? Het is toch een pijnlijke veronderstelling – zeg maar gerust een vooroordeel – dat wij in dit land te goed of te zwak zijn voor zwaar werk?

Nu worden de geesten rijp gemaakt voor nog eens honderdduizend of meer Oost-Europese migranten, zodat het totaal binnen een paar jaar zal liggen rond de half miljoen. Vaak hoor je dat we het over de mensen achter de getallen moeten hebben, maar het is tijd om ook eens na te denken over de getallen achter de mensen.

Terwijl we dag in dag uit bekvechten over integratie en acceptatie is er maar weinig belangstelling voor immigratie. Die stijgt inmiddels naar een recordhoogte: de bevolking is in de afgelopen twintig jaar met 1,5 miljoen mensen gegroeid. Bijna negentig procent van die groei komt voort uit migratie.

Lees ook: Neem de regie over migratie

Het parlement gaat binnenkort minister Blok tot nog meer excuses dwingen. Die gaf er blijk van de immigratiegeschiedenis niet goed te kennen. Zijn fatalisme – „Ik ken geen vreedzame multi-etnische samenleving” – miskent het vermogen van een open samenleving om nieuwkomers op te nemen. Daar is wel een doordacht immigratiebeleid voor nodig. Kunnen we het daar eens over hebben?