Laat de Britten zelf maar ervaren hoe dom hun Brexit is

In het Verenigd Koninkrijk wordt de roep om een tweede Brexit-referendum steeds luider. Prominente Britten zoals Tony Blair, Gary Lineker en John Major hebben zich voor een nieuwe stembusgang uitgesproken. Zo hopen zij het aanstaande vertrek uit de EU af te wenden. In NRC schreef antropoloog Floor Plikaar in een opiniestuk dat we de Britten moeten overtuigen om „die hele Brexit in de klikobak te gooien” (De Brexit kost ons nu al geld, 10/8). Dergelijke betogen gaan voorbij aan één ding: het Brexit-referendum mag en kan niet zonder gevolgen blijven, want daar hebben de Britten noch de EU baat bij.

Vanuit economisch oogpunt is het duidelijk dat zowel de Britse economie als die van de EU schade ondervinden van de Brexit – ongeacht hoe de toekomstige handelsrelatie eruit ziet. Daarbij dient opgemerkt te worden dat de schade aan Britse zijde significant groter zal zijn, met name in het Britse achterland waar in grote meerderheid voor Brexit werd gestemd. Juist hierom dient het economische argument niet doorslaggevend te zijn – het was in eerste instantie ook geen reden om tegen het vertrek uit de EU te stemmen.

Lees ook: Hebben de Britten nog wel genoeg te eten bij een No Deal-Brexit?

Uiteindelijk is de Brexit-stem resultaat van het feit dat het euroscepticisme diep in de Britse samenleving verankerd is. Natuurlijk werden er voor het referendum veel onhaalbare en irrationele beloften gedaan – het bekendste voorbeeld is de belofte dat er wekelijks 350 miljoen pond naar het budget van de NHS (de nationale gezondheidsdienst) zou gaan. Ook werden veel onwaarheden over de EU verteld. Dit is echter geen nieuws. De Europese Commissie houdt al sinds 1992 (!) een lijst met ‘euromythes’ bij om weerwoord te bieden aan de Britse tabloids, die voortdurend feitelijke onjuistheden en onwaarheden over de EU publiceren.

Het idee van parlementaire soevereiniteit is onverenigbaar met de gedachte achter – en de realiteit van – de Europese integratie

Deze eurosceptische houding zal op de korte termijn niet verdwijnen, want dat vereist een ware revolutie in de manier waarop de Britten over de EU en – nog belangrijker – over hun eigen plaats op het wereldtoneel denken. Er heerst in het Verenigd Koninkrijk nog altijd een sterke vorm van exceptionalisme: het idee dat de Britten als voormalige wereldheersers een speciale behandeling verdienen. Ook binnen de EU hebben de Britten dit altijd uitgedragen door uitzonderingsposities te bedingen: neem bijvoorbeeld de grote korting op de bijdrage aan het gemeenschappelijke budget en vrijwaring van deelname aan de Schengen-zone en de euro.

Hoe gaat de Brexit eruit zien? Dit zijn de vier scenario’s

Ook uit dit zich in het heilige geloof in de parlementaire soevereiniteit. Een van de belangrijkste argumenten voor de Brexit is dat niet in Brussel maar in Westminster (het Britse Parlement) over wetgeving besloten dient te worden. Tijdens mijn studiejaar in Londen heb ik mijn Britse studiegenoten regelmatig gevraagd wat er inhoudelijk en concreet aan Europese regelgeving schort, maar daarop kreeg ik nooit een duidelijk antwoord. Zonder uitzondering werd mij dan verteld: „Het gaat om het principe.”

Zolang de doorgaans zo pragmatische ingestelde Britten zich blijven vastklampen aan dergelijke abstracte principes zullen zij altijd halfslachtig opstellen tegenover de EU. Het idee van parlementaire soevereiniteit is onverenigbaar met de gedachte achter – en de realiteit van – de Europese integratie. De Europese staten zijn nu eenmaal zo diep met elkaar verweven dat zij wel gezamenlijk besluiten moeten nemen; een alleingang is simpelweg onmogelijk in de huidige multipolaire wereld.

Het heeft daarom geen enkele zin om met man en macht te proberen het Verenigd Koninkrijk binnenboord te houden. Hoe pijnlijk de Brexit ook is, de Britten moeten zich eerst bewust worden van de hoge mate waarmee zij met hun Europese buren verbonden zijn. Alleen dit zal de weg vrijmaken voor een hernieuwd en duurzaam Brits EU-lidmaatschap. De Europese lidstaten hebben in het verleden genoeg water bij de wijn gedaan om de Britten te behagen: de Brexit is daarom een kostbare, maar uiteindelijk onvermijdbare les.