Google krijgt miljardenboete: wat is er mis met Android? En 14 andere vragen

Wat is Android?

Google kocht het mobiele besturingssysteem Android in 2005 en produceerde in 2008, een jaar nadat de iPhone was verschenen, een Android-telefoon samen met HTC.

Android is een ‘open bron’-besturingssysteem, met Linux en Java als voornaamste bouwstenen. Google ontwikkelt de code in eigen huis en geeft een standaardversie van Android uit die vrij te gebruiken is. Amazon bouwde daarmee bijvoorbeeld zijn eigen Android-smaak, net als Chinese telefoonproducenten.

Maar het meest in trek is Googles eigen versie: Google Android. Als telefoonmakers Googles downloadwinkel installeren, nemen ze een licentie op Google Mobile Services en moeten ze zich houden aan de voorwaarden die Google stelt.

Waarom werd Android succesvol?

Android was voor telefoonfabrikanten een manier om snel een concurrent voor de iPhone op de markt te brengen. Ze hadden geen geld om zelf een besturingssysteem te ontwikkelen dat voldoende steun had van softwarebouwers. Aan het begin van de smartphone-oorlog, toen Windows, Nokia en Blackberry nog eigen besturingssystemen voor telefoons bouwden, bleek dat er draagvlak nodig is om een gezond softwareklimaat te ontwikkelen; een besturingssysteem waar ontwikkelaars tijd in willen steken en apps voor willen bouwen: zonder apps geen gebruikers, zonder gebruikers geen apps.

Hoe groot is Android?

Android heeft ongeveer 85 procent marktaandeel op smartphones (waarvan er jaarlijks anderhalf miljard verkocht worden) – in Europa meer dan 90 procent. De meeste Android-telefoons draaien op Googles eigen variant.

iOS van Apple bedient ongeveer 15 procent van de smartphone-markt. Apple en Google zijn samen zo dominant op onze telefoons dat het zelfs Microsoft niet lukte om een voet tussen de deur te krijgen met Windows Phone en Windows 10 Mobile.

Google worstelt met hoe het controle houdt over de apparaten waar Android op staat. Lees ook: De wankele wereldmacht van Google Android

Wat is er mis met Android?

Er is niets mis met Android, vindt de EU. Er is iets mis met voorwaarden die Google stelt aan telefoonfabrikanten. Zij moeten, als ze gebruik willen maken van de Google Play Store, een reeks Google-apps installeren op de telefoon: elf apps in een map op het beginscherm. Het gaat om Google Search en webbrowser Chrome, Google Maps, YouTube en Google Docs, Translate en Waze, Duo, Messenger. Ook de Google Assistant zit in het pakket. Je kunt de apps deactiveren maar ze blijven op de telefoon staan - om het toestel weer naar zijn fabrieksinstellingen terug te kunnen zetten.

Wat merkt een Android-gebruiker van Googles aanpak?

Veel Android-telefoons hebben meerdere apps voor dezelfde functies: een van Google en een van de fabrikant zelf. Dat geldt bijvoorbeeld voor e-mail, webbrowser, camera of de virtuele assistent. Zo heeft Samsung zijn eigen variant op de Google Assistant, Bixby.

Die dubbele apps werken een beetje verwarrend, Google ziet het juist als het bewijs dat Android de consument keuzevrijheid biedt.

Een tweede consequentie is dat Android gekoppeld wordt aan een Google-account, als sleutel tot de Google Play Store en andere Google-apps. Zo breidt het internetbedrijf zijn invloed uit naar veel meer aspecten van de smartphone. Inzicht in webverkeer, je locatie en je kijkgedrag op YouTube leveren waardevolle persoonlijke data op.

Google benadrukt graag dat concurrenten als Microsoft en Facebook Android gebruiken als distributiemiddel. Microsofts Office-suite staat op veel telefoons geïnstalleerd en Facebook levert de populairste apps in de Google Play Store, zoals Instagram en WhatsApp.

Waarom is de Play Store zo belangrijk?

De Google Play Store (3,3 miljoen apps) is voor telefoonbouwers onmisbaar. Zonder apps heeft een besturingssysteem weinig aantrekkingskracht op gebruikers. Google zegt dat een Android-app makkelijk aangeboden kan worden in alternatieve downloadwinkels, die je ook op de smartphone kunt installeren.

Dat is theorie. In de praktijk kregen alternatieve softwarewinkels alleen voet aan de grond in China (daar is Google verboden) en levert de Google Play Store vrijwel alle downloads in de westerse markt.

Mathijs Vogelzang is de oprichter van AppBrain, een bedrijf dat software-ontwikkelaars helpt hun apps te promoten. Het aantal downloads buiten de Google Play Store is in Europa verwaarloosbaar, zegt hij: „Nog niet één procent van de downloads.”

Het app-aanbod in alternatieve winkels is ook niet erg groot. Vogelzang constateert dat Google diverse functies voor ontwikkelaars – onder meer voor advertenties in apps en analyse van gebruik – toevoegt die ontbreken in de open Android-versie. Wil je als ontwikkelaar een app bouwen voor andere winkels op een apparaat waar geen Google-diensten op draaien, dan vergt dat extra inspanning. Het is geen kwestie van even kopiëren, aldus Vogelzang.

Is dit een herhaling van de EU aanklacht tegen Microsoft?

Aan het begin van het millennium kreeg Microsoft in de EU een hoge boete opgelegd omdat het software als de mediaspeler en webbrowser Internet Explorer standaard bundelde met Windows, dat een monopoliepositie op de besturingssysteem-markt had. Ook waren er klachten over Microsofts licentievoorwaarden. Er kwam een alternatieve, Europese Windows-versie zonder mediaspeler en Microsoft paste het besturingssysteem aan zodat gebruikers bij de installatie konden kiezen uit een reeks browsers.

Volgens Google is de Windows-zaak niet vergelijkbaar met Android; alternatieve software is makkelijk te downloaden – er zijn nu veel snellere dataverbindingen dan vijftien jaar geleden. Microsoft was zo dominant dat het de ontwikkeling van webbrowser Internet Explorer jarenlang kon verwaarlozen zonder marktaandeel te verliezen. Er is nu meer concurrentie, vindt Google: de alternatieven zijn ‘maar één download verwijderd’. Maar de stap om iets te verwijderen is groot als je de standaardinstelling eenmaal geaccepteerd hebt. Een verschil met Windows, aldus Google: bij Android kunnen fabrikanten concurrerende apps installeren op nieuwe toestellen. Gebruikers wordt gevraagd welke app ze willen gebruiken zodra ze bijvoorbeeld voor het eerst een link aanklikken.

Wie zit er achter de klacht?

Er zijn twee grote Amerikaanse bedrijven die Google in Europa het vuur na aan de schenen leggen. Microsoft, dat zelf zoekmachine Bing heeft, klaagde over het afdwingen van Google Search in Android. Al hebben Google en Microsoft hun juridische geschillen inmiddels bijgelegd, de EU ging door met het onderzoek. Het tweede bedrijf dat Google in de EU bestrijdt is Oracle. Dat was in de VS verwikkeld in een rechtszaak over de manier waarop Google Java-code gebruikte. Java – onderdeel van Android – wordt beheerd door Oracle. Oracle is een van de drijvende krachten achter Fairsearch, de organisatie die de eerste klachten tegen Google indiende.

Lees ook: De strijd tegen Google

Hoe dwingt Google fabrikanten om diensten af te nemen?

Fabrikanten die Google Android licenseren mogen geen toestellen verkopen die op een open Android-systeem draaien. In 2012 moest de Taiwanese elektronicaproducent Acer de introductie van een apparaat met een andere Android-smaak afblazen, omdat Google dreigde Acer uit te sluiten van Googles Android-variant. Googles verklaring: er mag geen onduidelijkheid - „ambiguïteit” – bestaan over de software. Deze regel is al in de begindagen van Android ingevoerd, voordat Google de markt domineerde. De EU ziet het echter als obstructie van de open Android-versie.

Wat zijn voordelen van Googles controle over Android?

Door de regie te houden over de ontwikkeling van Android wil Google verdere fragmentatie van het besturingssysteem voorkomen. Op dit moment gebruikt maar 5 procent van de Android-telefoons de laatste versie van het besturingssysteem en zijn oudere versies nog volop in gebruik. Een versplinterd besturingssysteem maakt het werk voor app-ontwikkelaars moeilijker en komt de veiligheid niet ten goede, omdat veel gebruikers niet de laatste veiligheids-updates krijgen. Eén centrale softwarewinkel is beter te controleren op kwaadaardige programma’s, hoewel de Play Store nog altijd veel malware bevat.

Hoe zit het met die zoekmachine?

De EU vindt dat Google de mededingingsregels overtreedt door fabrikanten bonussen te geven voor het installeren van de Google zoekmachine. Elke keer als je op een advertentie klikt, krijgen telefoonmakers of telecomproviders een percentage van de advertentieopbrengst. Google ontkent die handelwijze niet, maar zegt dat die overeenkomsten de afgelopen jaren zijn teruggeschroefd: Androidtelefoonmakers maken geen ‘search deals’ meer voor elk toestel dat ze uitbrengen en Google dwingt geen exclusiviteit af voor de zoekmachine. Overigens betaalt Google ook miljarden aan concurrent Apple om de primaire zoekmachine in iPhone-browser Safari te zijn.

Wat heeft deze boete met de andere Google-boete te maken?

De EU bestrafte Google in 2017 met een boete van 2,4 miljard euro omdat het bedrijf zijn eigen winkel (Google Shopping) bevoordeelt in de zoekresultaten. De Android-zaak staat daar los van, al komt de aanklacht van dezelfde anti-Google lobby. De boetes houden geen verband met het huidige handelsconflict tussen de EU en de VS. De onderzoeken zijn al jaren geleden gestart. De overeenkomst tussen deze twee zaken is Googles succes op de Europese markt: zowel als zoekmachine (sinds 1998) en als mobiel besturingssysteem (sinds 2008) domineert het bedrijf de markt.

Lees ook: Google verbouwt zijn winkel na miljardenboete EU

Hoe zal Android aangepast worden?

De EU vindt dat Google binnen 90 dagen Android moet aanpassen. De eis die Google oplegt aan telefoonfabrikanten – die mogen alleen Google Android-apparaten op de markt brengen als ze Googles downloadwinkel installeren – moet volgens de EU uit de licentievoorwaarden.

Het ligt ook voor de hand dat Europese gebruikers, net als destijds bij Windows, vooraf een expliciete keuze moeten maken om software, zoals een webbrowser, een mailprogramma of de geprefereerde zoekmachine, te installeren.
Google gaat in beroep tegen de Android-boete en er zal vermoedelijk nog jaren geprocedeerd worden. Google schrikt niet van hoge boetes, maar is wel bang de grip op Android te verliezen

Wat zijn de gevolgen op lange termijn?

Google beschouwde zichzelf in 2008 nog als een softwaremaker pur sang, maar bouwt inmiddels zelf apparaten, waaronder de Pixel-telefoon, en kocht de onderzoeksafdeling van telefoonmaker HTC. Het bedrijf wil besturingssysteem en elektronica nog dichter bij elkaar brengen. Google gaat dezelfde kant op als Apple; integratie van eigen hardware, eigen chips en eigen software. Als Google Android blijft gebruiken, zal het dat besturingssysteem nog meer naar zijn hand willen zetten.

Microsoft, Google… waarom vervolgt de EU Apple eigenlijk niet?

Apple is monopolist in zijn eigen wereld: het licenseert zijn software niet aan andere hardwaremakers en is met 15 procent marktaandeel geen dominant besturingssysteem. Apple (jaaromzet 230 miljard dollar) slurpt wel vrijwel alle winst op in de smartphonemarkt en trekt zijn eigen diensten voor. De iPhone wordt geleverd vol eigen apps en Apple rekent 30 procent ‘belasting’ over alternatieve software die via de App Store verkocht wordt, 15 procent over abonnementen die je op je iPhone afsluit.

Apple drukt met de iPhone een stempel op een doelgroep van premium gebruikers - de meest kapitaalkrachtige consumenten. Is dat machtsmisbruik? In de VS wordt een rechtszaak voorbereid tegen het App Store-beleid. In de EU klaagden muziekdiensten Deezer en Spotify dat Apple oneerlijk concurreert in zijn eigen winkel. Het is nog niet duidelijk of de EU die klacht oppikt.