Dit WK liet zien: wij zijn niet ons paspoort

Van de favela’s van Rio de Janeiro tot de banlieues van Parijs – op het WK-voetbalveld spreken wij een gedeelde taal die culturele en etnische verschillen overbrugt. Voetbal, de populairste sport op aarde, slaagt er in om een ‘wereldcultuur’ te ontwikkelen.

Maar dat is niet het enige. Het afgelopen WK in Rusland heeft nog iets anders laten zien: het vermogen van sommige voetballers om moeiteloos tussen identiteitshokjes te navigeren.

Zo waren maar liefst vijf spelers van het Marokkaanse elftal uit Nederland afkomstig. „Hun wortels liggen in Nederland, maar ze kiezen voor het land van hun voorouders”, aldus schrijver Abdelkader Benali op human.nl. Maar andersom kan ook natuurlijk. Kijk maar naar Lukaku, Fellaini, Chadli, Mbappé en Umtiti. Met hun ‘Afrikaans’ klinkende namen vertegenwoordigden zij België en Frankrijk en maakten zij beslissende doelpunten. Zij kozen niet voor het land van hun voorouders – maar juist voor hun vaderland.

Deze keuzevrijheid van voetbalspelers om tussen hun moeder- en hun vaderland te navigeren zou voor ons een inspiratiebron moeten zijn. Wij leven in het tijdperk van identiteitspolitiek en prikkeldraad. Nationalisme lijkt weer mainstream te worden. De transnationale voetballers, met hun hybride identiteit, leren ons dat identiteit relatief is en dat wij als individu vooral een keuze hebben over hoe wij ons daartoe verhouden.

Saamhorigheid

Volgens verschillende analyses heeft de ‘gouden generatie’ Belgische voetballers bijgedragen aan het nationale saamhorigheidsgevoel. Tot ongemak van Vlaams-nationalisten die noodgedwongen in Belgisch-nationalisten veranderden, dankzij (of juist vanwege) het succes van de Rode Duivels. De N-VA-politicus Bart De Wever kwam zelfs in verzet. Terwijl in alle uithoeken van België de driekleurige vlag fier wapperde om het succes van de Rode Duivels en het land te vieren, besloot de Antwerpse burgemeester de Vlaamse vlag aan zijn raam te hangen. Een provocerende daad, volgens de Belgische schrijver Heleen Debeuckelaere. „Wat dit elftal en haar succes voorstellen is heel pijnlijk voor De Wever en de agenda van N-VA”, concludeert zij op het blog Africa is a Country. In De Wevers wereldbeeld is migratie schadelijk voor de saamhorigheid. Het is een klap in zijn gezicht dat juist migrantenkinderen het boegbeeld van nationale saamhorigheid worden.

Lees ook: België heeft de weelde van Rode Duivels met Congolese roots

Het is wel ironisch. Hun gouden voeten staan niet zozeer symbool voor nationale saamhorigheid, maar voor de vrijheid om je eigen identiteit te kiezen. Zij zijn het gezicht van de globalisering, het bewijs dat je geen monogame relatie met een land hoeft te hebben.

Wij leven in een steeds kleiner wordende wereld die volgens de Pools-Britse socioloog Zygmunt Bauman ‘vloeibaar’ is. Mensen zoals Lukaku en Chadli kunnen ons leren om daar grip op te krijgen. Wij zijn meer dan ons paspoort. Met hun hybride identiteiten hebben deze voetballers dat alvast bewezen.