Een typisch thuiszorgdrama

Thuishulpen die in de schuldsanering zitten en zich radeloos toonden dat hun salaris en vakantiegeld niet uitbetaald zouden worden. Een medewerker die al het vakantiegeld had uitgegeven aan een nieuwe wasmachine, omdat de oude kapot was. Werknemers die boos waarschuwden dat ze niet weer een nieuwe eigenaar wensten.

De huishoudelijk verzorgers van Vérian Care & Clean lieten hun emoties de vrije loop op een bijeenkomst in Wijchen waar in de derde week van mei de surséance van betaling van dit thuiszorgbedrijf werd toegelicht. Vérian-directeur Giljam Lokerse beloofde zijn best te doen voor de medewerkers. Hij wist: dit zijn werknemers aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Tegen een beloning amper hoger dan het minimumloon houden ze de huizen schoon van kwetsbare ouderen. Zij zijn het vaak die als eerste signaleren dat er iets mis is. Moesten zij weer het slachtoffer worden?

Opkomst van cowboys

De thuiszorg is een branche waar al ruim tien jaar hard gestreden wordt om contracten. Traditionele zorgbedrijven met ervaren, dure medewerkers zoals Vérian, kregen concurrentie van ‘cowboys’ vaak afkomstig uit de schoonmaakbranche. Door mensen tegen een schoonmakersloon in te huren konden zij de aanbestedingen winnen bij gemeenten.

Een race to the bottom werd ingezet. Iedere keer als een bedrijf omviel, doken de ‘cowboys’ op en namen ze medewerkers over op voorwaarde dat ze een lagere beloning accepteerden. Vakbonden vochten terug met stevige demonstraties.

Dit jaar leek aan die neerwaartste spiraal een eind te komen. In de week voordat Vérian surséance aanvroeg, sloten werkgevers en bonden een cao-akkoord. Niet alleen werd een loonsverhoging van 4 procent afgesproken, werkgevers en bonden vormden ook een ‘Grote Coalitie’. Daarmee zouden ze samen bij gemeenten strijden voor hogere tarieven.

Toch een moddergevecht

De ‘Grote Coalitie’ bleek voor Vérian weinig waard. Ondanks de goede voornemens stonden concurrenten te dringen om de contracten met gemeenten, de 1.084 medewerkers en ruim 4000 cliënten over te nemen. Ondanks de ‘Grote Coalitie ’ brak een moddergevecht uit en viel het blok van werkgevers en vakbonden uiteen.

Vérian is een typische traditionele thuiszorgorganisatie die niet rondkwam met de tarieven van de 18 gemeenten waar ze actief is. Sinds 2014 waarschuwde Vérian dat het in zijn voortbestaan werd bedreigd, omdat gemeenten niet voldoende betaalden om uit de kosten te komen.

Het bedrijf rolde eerder met de vakbonden over straat. Als noodmaatregel had toenmalig directeur Klaas Stoter in 2015 ruim 500 huishoudelijke hulpen in vestigingsplaats Apeldoorn en omstreken bereid gevonden salaris in te leveren. De FNV-leden stemden daar niet mee niet in. Zij voerden actie bij het hoofdkantoor en bezetten het gemeentehuis.

Van de rechter kregen de protesterende werknemers gelijk dat Vérian niet zomaar eenzijdig het loon kon verlagen. De consequentie was dat Stoter het contract met tien gemeenten opzegde. Daardoor waren 500 thuiszorgmedewerkers Vérian kwijt als werkgever. Zij gingen noodgedwongen werken voor concurrenten die soms 20 tot 30 procent minder betaalden.

Het opzeggen van de contracten was niet genoeg om uit het zware weer te komen. Als adviseur werd Giljam Lokerse, die bij Deloitte activiteiten in de gezondheidszorg had geleid, ingehuurd. Lokerse – registeraccountant – zag al snel dat Vérian gezien het negatief eigen vermogen van 11 miljoen euro al technisch failliet was.

Het ging vooral mis bij de tak huishoudelijke zorg, die in de aparte Verian Care & Clean BV (omzet circa 28 miljoen euro in 2015) was ondergebracht. Vérian had veel medewerkers in dienst die zorgopleidingen hadden gevolgd en daarom in hogere loonschalen zaten. Maar tegelijkertijd betaalden gemeenten alleen nog maar voor goedkoop schoonmaakwerk.

Iets beter ging het bij het moederbedrijf, Stichting Vérian (omzet circa 60 miljoen euro in 2015), waar de wijkverpleging, jeugdzorg, consultatiebureaus en maatschappelijk werk onder vielen. Maar óók die stichting leed verlies.

Lokerse, die in 2016 de leiding overnam, zag maar één oplossing: een nieuwe eigenaar zoeken die de schulden af kon lossen. Hij sprak met buitenlandse partijen, maar een belangrijke kandidaat haakte op het allerlaatste moment af. Een groot Nederlands schoonmaakbedrijf wilde alleen maar helpen bij een ‘geleid faillissement’. In de zomer van 2017 toonde Actief Zorg interesse. Directeur Hans Smit zag direct dat de bv voor huishoudelijke zorg niet meer te redden was. De lage tarieven waren maar één van de problemen. Het ziekteverzuim was met 14 procent veel te hoog, er was te veel kantoorpersoneel en het management zette personeel niet efficiënt in. Er kwam geen deal.

Lokerse kwam via een tip terecht bij Ledeboer Investments uit Almelo, een investeringsmaatschappij van Jan Torny en Huub Gerard. Dat duo had de reputatie had van ‘cowboys’. Zij hadden TSN tot de grootste thuiszorgorganisatie van Nederland opgebouwd door met scherpe tarieven concurrenten af te troeven in aanbestedingen van gemeenten. In 2014 zorgde het faillissement van TSN (14.000 medewerkers, 70.000 cliënten) politiek en maatschappelijk voor een enorme schok.

Torny en Gerard waren in 2011 al bij TSN vertrokken en in Twente opnieuw in de zorg begonnen met Thuisgenoten. „Het is vijf voor twaalf”, zei Lokerse tegen de twee ondernemers toen ze direct na zijn telefoontje in Apeldoorn aan tafel zaten. Gerard dook dat weekend diep in de boeken, wel 20 uur per dag. Zijn conclusie was nóg harder: „Voor de stichting was het niet vijf voor twaalf, maar tien seconden voor twaalf.” Zijn conclusie over de bv voor huishoudelijke zorg? „ Niet alleen dood, maar verkeert in staat van ontbinding.”

Strijd

De twee ondernemers waren op voorwaarden wel bereid tot een overname. Gerard sloot een deal met de Belastingdienst, de voornaamste schuldeiser. De twee betaalden de belastingschuld van 2,2 miljoen euro van de stichting, maar hoefden dan de belastingschuld van de bv van 1,3 miljoen euro niet te betalen.

Zoals gepland ging vier dagen later, op 14 mei, Vérian Care & Clean in surséance. Ruim een week later volgde het faillissement. Een doorstart maken met de huishoudelijke zorg wilden Gerard en Torny namelijk niet. Dan zouden alle verplichtingen meegaan.

Zoals vaker bij faillissementen in de thuiszorg melden zich na het faillissement binnen de kortste keren partijen bij curator Coen Houtman die de contracten met de gemeenten en de huishoudelijke hulpen graag wilden overnemen. Liefst 23 in totaal.

Daaronder waren drie partijen die ook echt een groot deel wilden overnemen. Het ging om een coalitie gesmeed door Hans Smit van Actief Zorg met Acteon Thuiszorg uit Nijmegen en het reformatorische RSN Zorgpartners. Logisch, want zij hadden ieder in andere gemeenten waar ook Vérian actief was contracten.

Thuiszorgorganisatie TVO hoorde van de samenwerking en belde op om aan te sluiten. Maar daarna bleef het stil. TVO bleek later zelf een aanbieding gedaan te hebben bij de curator. Tenslotte waren daar Gerard en Torny die een nieuwe bv wilden oprichten om met een deel van de huishoudelijke hulpen door te gaan.

Bonden mengen zich

De vakbonden – FNV, CNV en RMU – wilden alle medewerkers bij één partij onderbrengen met behoud van hun arbeidsvoorwaarden. Ze vroegen de curator of hij aan zo’n deal wilde meewerken. Bij andere faillissementen in de thuiszorg hadden ze meegemaakt dat de curator een actieve rol speelde. Maar de curator kwam tot de conclusie dat hij weinig te verkopen had. Hij was curator van een personeels- bv, zonder bezittingen. De contracten met gemeenten en cliënten waren ondergebracht bij de Stichting Vérian, de twee nieuwe eigenaren wilden daar geen afstand van doen.

De bonden namen zelf een regierol. Op 24 en 25 mei onderhandelden ze met Gerard en Torny . Het waren stroeve gesprekken. De twee ondernemers wilden afscheid kunnen nemen van zieke werknemers en een deel van het kantoorpersoneel. Ook wilden ze alleen in de gemeenten doorgaan waar het tarief hoger was dan 22 euro, zo’n 75 procent van de contracten.

Toen de tweede dag, terwijl de medewerkers huilend over de gang liepen, er enige toenadering leek te ontstaan, beloofde Jan Torny de contouren van een overeenkomst op papier te zetten. Torny en Gerard verwachtten dat alleen hun voorstel de volgende dag op ledenbijeenkomsten in Apeldoorn en Wijchen zou worden voorgelegd aan de medewerkers.

Daarna ging het mis. De bonden overlegden diezelfde vrijdag ook met andere partijen. Pogingen van Torny en Gerard om contact te leggen mislukten. Toen ze uiteindelijk Chantal van Dijk van CNV bereikten, begrepen ze al snel dat hun voorstel niet als enige aan de werknemers zou worden voorgelegd. Dus besloten ze direct een mail met hun voorstel naar alle medewerkers te sturen.„Wat flik je me nou. Als jullie zo met ons omgaan dan is dat een signaal dat wij met jullie geen deal kunnen sluiten”, zei CNV’er Van Dijk telefonisch tegen Torny.

De bonden besloten door te gaan met thuiszorgorganisatie TVO en namen nog gezamenlijk een promotiefilmpje op. Maar de dagen daarna maakten Torny en Gerard en ook het consortium duidelijk dat ze onder de zelfde voorwaarden de medewerkers in dienst wilden nemen. CNV en RMU wilden de keus aan de werknemers laten. FNV wilde met TVO in zee, de bond vertrouwde vooral Torny en Gerard niet.

Voor de medewerkers braken zes lastige weken aan. Tot vorig weekend hadden ze de mogelijkheid een keuze te maken. Ze zijn bestookt met brieven, telefoontjes en bijeenkomsten. De sfeer werd grimmig. Inmiddels wordt duidelijk wie erin geslaagd is de thuishulpen aan te trekken. Ruim de helft blijft bij Vérian en dus bij Torny en Gerard. In Nijmegen heeft TVO veel medewerkers aangetrokken, in de gemeenten daaromheen is de helft naar Acteon Thuiszorg overgestapt. Ongeveer 30 medewerkers zijn gestopt. Bij Actief Thuiszorg hebben zich maar 20 medewerkers van Vérian gemeld.

De ‘Grote Coalitie’ heeft op lokaal niveau niet gewerkt. Hans Smit, directeur van Actief Thuiszorg: „Ik heb achteraf spijt dat we ons in de strijd om de Vérianmedewerkers hebben gemengd. Ik heb mij als cao-onderhandelaar van de werkgevers hard gemaakt voor die 4 procent. En nu werd ik als onbetrouwbaar afgeschilderd. ”