Het vaatdoekje is de grootste vijand van krijt als kunstvorm

Wie twee jaar geleden in Diepenheim even een boodschap ging doen, trof daar soms een onbekende man die buiten aan het werk was. Met waterpas en krijt was de man in regenjas bezig om lijnen op de stoepen en muren te tekenen. Het was geïnspireerd op de etalageruit, kreeg de slager te horen van deze landopmeter die kunstenaar bleek te zijn, waarop de slager antwoordde dat hij inderdaad de ruit maar eens moest poetsen. Samen bekeken ze de lineaire compositie waarna het proces zich herhaalde bij de ingang van de Spar. „O kunst, aha”, reageerden de winkelende buurtbewoners, nu snapten ze het.

Dit alles is te zien in een videowerk dat de kunstenaar, Bart Lodewijks, maakte tijdens een residency in Diepenheim. Dat verblijf was slechts een van de fases in zijn straattekeningen die hij al negentien jaar maakt, kriskras Europa door tot in Azië aan toe.

Film, foto’s en brieven uit dit project zijn nu te zien in de groepstentoonstelling Krijt. Ze worden omringd door kunstwerken op zwarte ondergronden en zenuwachtig veel bordjes die aanraken verbieden. Krijt en ook stoepkrijt, underdog van de kunstenaarsmaterialen, kunnen leiden tot kunst die toegankelijk is voor iedereen. Maar behalve blij spul is het ook een vehikel voor filosofische uiteenzettingen – Rudolf Steiner en Joseph Beuys zijn ook vertegenwoordigd in de expositie. Krijt is een materiaal dat geschikt is om te schetsen, te zoeken, uit te leggen of opnieuw te beginnen.

Een stralend kaarsrechte lijntekening van Marc Nagtzaam op een zwarte ondergrond zal ondanks zijn ongenaakbaarheid zijn ontstaan door het vele wissen. Ook de nostalgie naar klaslokalen is een rode draad. Een kunstwerk van Hans Schuttenbeld bestaat uit poëtische strafregels op een bord met een dreigend vaatdoekje ernaast, de grootste vijand van deze kunstvorm.

Omdat je een lei of bord zo gemakkelijk schoonveegt, lenen krijtborden zich voor een heel eigen genre: stopmotionfilmpjes - de vroegste in de tentoonstelling dateert zelfs al uit 1906. Op zulke momenten komt de tentoonstelling dichtbij het tekenproces, omdat je schetsen en wissen bijna ziet gebeuren. Die nabijheid is het meest duidelijk in Lodewijks wandelkunst. Genoemde film laat zien hoe hij tijdens het tekenen tot allerhande gesprekken met deze en gene komt – al is niet iedereen een kunstkenner, krijten snapt iedereen. Doe wat meer naar rechts, vinden de kinderen als hij de gevel van een vrijstaand huisje nabij Diepenheim onder handen neemt. Nee liever meer naar onder, vindt de eigenaresse. Lodewijks staat voor alle suggesties open.

Zo ontstaan gesprekken over kijkrichtingen en abstracties, binnen en buiten de bebouwde kom. Intussen werkt hij door. Hij legt kaders, vierkanten, vensters op aan gevels, stoepen, zwerfkeien. Op momenten lijkt het vooral een grap, de film bijna een verzameling sketches, de kunstenaar iets te volgzaam – och ja, daar en daar wil hij op verzoek ook nog wel wat bij krijten.

Lodewijks is niet zo zeer een tekenaar als wel een wandelaar, een performancekunstenaar. Net als de Britse kunstenaar Richard Long wandelt hij als kunstvorm. Daarbij krijt hij en passant een internationaal kunstwerk bijeen. Maar één fikse regenbui, en weg is het wereldomvattende kunstwerk.