Vaccinatiegraad zakt verder, zorg bij kinderartsen groeit

Bij Forte Kinderopvang hebben ze er goed over nagedacht: zijn ongevaccineerde kinderen welkom? Ja. Maar de organisatie houdt op elk kinderdagverblijf, peuterspeelzaal en buitenschoolse opvang wel precies bij wie waarvoor is ingeënt. Wordt er, een enkele keer, een niet-gevaccineerd kind ziek, dan bellen ze de GGD voor advies. Is het bijvoorbeeld de bof of de mazelen, dan bellen ze alle ouders van niet-gevaccineerde kinderen. Esther Zijl, bestuurder van Stichting Forte Kinderopvang: „Het gaat niet alleen om dat ene kind maar om bescherming van de hele groep.” Baby’s zijn tot 14 maanden oud niet ingeënt tegen mazelen en dus kwetsbaar voor besmetting.

Lees ook: Microbioloog Rosanne Hertzberger zocht uit wat er precies in een vaccin zit

Forte heeft 60 vestigingen, ook een paar in het Noord-Hollandse Bergen. Daar leeft een bovengemiddeld grote groep ouders die hun kinderen niet laat inenten. Vorig jaar was hier nog maar 83 procent van de 2-jarigen voor alles ingeënt, blijkt uit de maandag verschenen cijfers van het RIVM. Bergen is geen biblebelt – de protestants-christelijke gordel die van Zeeland via de Veluwe naar Overijssel loopt, waar traditioneel zelfs maar 50 tot 80 procent van de baby’s en peuters wordt gevaccineerd. In Bergen wonen relatief veel antroposofen – die veelal geloven dat een kind op ‘natuurlijke wijze’ weerstand moet opbouwen tegen besmettelijke ziekten.

Groepsimmuniteit

De vaccinatiegraad daalt in het hele land al enkele jaren. Vorig jaar weer, blijkt uit de cijfers van het RIVM. Van alle 2-jarigen was vorig jaar maar 90,2 procent volledig gevaccineerd; in 2016 was 91,2 procent van de 2-jarigen dat nog. Dat zijn dus 1.720 peuters minder.

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie moet 95 procent van de peuters in een regio gevaccineerd zijn tegen het zeer besmettelijke mazelen om ‘groepsimmuniteit’ te garanderen. Dat wil zeggen dat het virus er geen voet aan de grond krijgt.

De groep ouders die groeit, zijn de vaccinatie-twijfelaars. Ze worden afgeschrikt door verhalen op sociale media die niet wetenschappelijk zijn onderbouwd. Díe ouders willen de kinderartsen nu bereiken. Ze hebben besloten zich uit te spreken omdat ze zich zorgen maken over die groeiende groep. Kinderarts Edward Nieuwenhuis: „Die willen wij overtuigen om wél te vaccineren.” De echte anti-vaxxers, de believers, zijn volgens hem niet met redelijke argumenten te overtuigen. Zij wantrouwen de overheid, het RIVM, en de vaccins die het verstrekt. Of ze geloven dat alleen God beslist of een kind ziek wordt en overleeft.

Luidruchtige anti-vaxxers

De anti-vaxxers zijn luidruchtig. Zie alleen al de Facebookpagina’s van de Nederlandse Vereniging Kritisch Prikken, die 6.000 ouders volgen, en de Stichting Vaccinvrij, die 7.500 volgers heeft. Ze krijgen honderden reacties op berichten over ‘vaccinatieschade’ en ‘vaccinatieslachtoffers’. Vorige week, bijvoorbeeld, pleitte een oud-huisarts op de Facebook-pagina van NVKP ervoor pas na het tweede levensjaar te vaccineren. „Het immuunsysteem van kinderen is tot die tijd nog niet rijp”, schrijft hij. Eén reactie van een vader: „Onderzoek is nodig naar de risico’s van vaccinatie, als je ziet hoeveel gevaccineerde leeftijdsgenootjes in het ziekenhuis belanden. Ik zie het overal om me heen [...]. Wij hebben ons dochtertje het homeopatische mazelen ‘vaccin’ gegeven zodat ze geniet van de voordelen van mazelen voor het immuunsysteem en de cognitieve ontwikkeling zonder de vele gezondheidsrisico’s van de reguliere vaccinatie.” Een ander noemt een baby vaccineren met drie maanden „een misdadige aanslag op het immuunsysteem”.

Lees de gedragscolumn uit december 2016: Tegenstanders van vaccinatie zijn immuun voor voorlichting

In het Wilhelmina Kinderziekenhuis, dat Edward Nieuwenhuis leidt, zien ze het omgekeerde. Daar zien ze, heel soms, nog een niet-gevaccineerd kind met ernstige infecties zoals hersenvliesontsteking, bloedvergiftiging of mazelen. Nieuwenhuis: „Deze infecties kunnen levensgevaarlijk verlopen.”

Doodzieke kinderen

Maar het echte PR-probleem van de kinderartsen en het RIVM is juist dat er géén doodzieke kinderen meer in het ziekenhuis liggen met polio, mazelen, pneumokokken. Doordat het vaccinatiebeleid van de afgelopen zestig jaar zo succesvol is. Edward Nieuwenhuis: „Die ziektes zijn bijna verdwenen. Dat is een luxe. Men is eraan gewend geraakt. Maar als te weinig ouders vaccineren, komen die ziektes terug.”

Het gaat dan ook niet alleen om een keuze voor jouw eigen kinderen, zegt kinderarts Wendela Leeuwenburgh (Emma Kinderziekenhuis): vaccinatie is een groepsinspanning. „Als men zijn kinderen niet laat inenten, lopen anderen óók risico. Juist kwetsbare mensen. Zuigelingen die nog te jong zijn om gevaccineerd te worden, maar ook mensen die een verlaagde afweer hebben die bijvoorbeeld chemotherapie krijgen.”

Mazelenuitbraak, één dode

In 2013 en 2014 was er een forse mazelen-uitbraak in de biblebelt. Doordat één besmet kind uit het buitenland op bezoek was in een dorp waar veel bevindelijk gereformeerden wonen, die hun kinderen niet laten inenten, kon het virus om zich heen grijpen. Ruim 2.600 mensen werden ziek, 182 kinderen werden opgenomen in het ziekenhuis en één kind overleed. Tijdelijk kregen de ouders van baby’s van zes maanden een extra vroege vaccinatie tegen mazelen aangeboden op consultatiebureaus. Dat gebeurde alleen in de biblebelt. Op 1 juni dit jaar riep de Vereniging voor Kritisch Prikken ouders op een kaars aan te steken voor de jaarlijkse „dag voor de slachtoffers van vaccinatie”.

Verplichten of niet?

Sommige kinderartsen willen dat vaccinatie verplicht wordt gesteld, maar de meningen hierover zijn verdeeld onder de 1.250 kinderartsen. Volgens artikel 11 van de Grondwet mag iedereen zelf bepalen wat er met zijn lichaam gebeurt (medicijnen weigeren), tenzij er een specifieke, wettelijk vastgelegde, uitzondering is. De politie mag bijvoorbeeld bloedonderzoek eisen van een verdachte. Eduard Nieuwenhuis zou verplicht stellen geen slecht idee vinden: „Ik denk dat dat op termijn meer levens redt dan het verbod op alcohol voor jongeren tot 18 jaar.”

Hebben ouders niet het morele recht om vaccinatie te weigeren? Kinderarts Leeuwenburgh vindt van niet. „Vanuit ethisch oogpunt is dat kwalijk: het staat volwassenen vrij voor zichzelf irrationele besluiten te nemen, maar waar het kinderen betreft is er een grens en staat het belang van het kind boven het belang van de ouders. Dat is ook mijn taak als kinderarts om primair het belang van het kind te dienen. Ik kan dus niet zeggen ‘soit’. Je bent ook verplicht je kind een gordel om te doen in de auto.”

Lees een opiniestuk van vorig jaar: Tegenstanders van vaccinatie, lees deze voorbeelden en huiver