Naar Deventer in de anti-Erdoganbus

Ze heeft nooit eerder haar stem uitgebracht voor de Turkse verkiezingen, zegt Nimet Altun (39). Ze stond niet eens ingeschreven in het kiesregister. Maar dit jaar is het menens, dus stapte ze zondag in Oss in een bus vol oppositiestemmers om mee te reizen naar het stemlokaal in Deventer. Haar stem is te belangrijk om verloren te laten gaan, zegt ze. „Elke stem tegen Erdogan is er één.”

Op 24 juni vinden in Turkije vervroegde presidents- en parlementsverkiezingen plaats. De 250.000 kiesgerechtigde Turkse Nederlanders mogen al eerder, sinds afgelopen donderdag tot en met deze dinsdag, hun stem uitbrengen. In Amsterdam, Den Haag en Deventer zijn kieslokalen ingericht, de organisatie is in handen van de Turkse consulaten in Nederland.

Voor sporthal De Scheg in Deventer rijden bussen vol stemmers af en aan. Erdogan-aanhangers en tegenstanders staan gemoedelijk in de rij voor de stembus, en even later staan ze buiten voor kraampjes waar köfte, thee en de yoghurtdrank ayran worden geserveerd.

In beide kampen is de strijd om de kiezer in het buitenland snel gegroeid. Er valt dan ook een hoop te winnen. Bij het Turkse referendum over een nieuwe grondwet in april vorig jaar kwamen 3 miljoen stemmen van over de grens, 5 procent van het totaal.

In Nederland is de opkomst fors gestegen sinds het in 2012 mogelijk werd te stemmen zonder daarvoor naar Turkije af te reizen. Bij de presidentsverkiezingen in 2014 maakte nog maar 7,5 procent van de Turkse Nederlanders gebruik van hun stemrecht. Bij de parlementsverkiezingen in november 2015 was dat 46 procent.

Die groei is vooral te danken aan de actieve mobilisatiepogingen van de Turkse diaspora door de regerende AK-partij. Verleden week viel bij Turkse Nederlanders een brief op de mat, waarin Erdogan hen opriep te gaan stemmen. De brief was door hem ondertekend als president én AK-partijleider.

Maar de oppositie is optimistisch. Nu een aantal oppositiepartijen Erdogan gezamenlijk uitdaagt, is een nederlaag voor de president en diens partij niet ondenkbaar. Dat enthousiasme is voelbaar onder tegenstanders van de Turkse regering in Nederland. Onder de naam Tamam (Turks voor ‘genoeg’, en de lijfspreuk van de oppositie) hebben zij zichzelf op verschillende plekken in het land georganiseerd.

Zwevende kiezers

„Het referendum vorig jaar was een cruciaal moment”, zegt Mahmut Erciyas (42), een van de initiatiefnemers van Tamam in Oss. „Dat onze waarden onder druk staan, dat werd toen echt goed duidelijk.” Tijdens de referendumcampagne zorgde de komst van Turkse ministers voor onrust en verdeeldheid. Een betoging in Rotterdam liep uit op rellen. „Dat was geen visitekaartje”, zegt Erciyas.

Het referendum, over een grondwetswijziging die het parlementaire stelsel zou vervangen door een presidentieel systeem met een sterke uitvoerende macht, werd verloren. Maar de oppositie was verenigd. De gehuurde dubbeldekker die kiezers naar het stemlokaal in Deventer vervoert („het anti-Erdoganbusje”, in Erciyas’ woorden) is een gezamenlijk initiatief.

In de bus naar Deventer doet Kadir Ünal (65) een laatste poging zwevende kiezers te overtuigen voor de HDP te stemmen. Die van oorsprong Koerdische partij zit niet in de alliantie, maar kan een groot verschil maken. Haalt de HDP de kiesdrempel van 10 procent niet, dan is een parlementaire meerderheid voor de AK-partij binnen handbereik.

Sadik Ozudögru (42) zal hij niet bekeren: hij stemt CHP. „Erdogan moet weg, maar de HDP kijkt voor mij niet genoeg naar alle Turken.” De arrestatie van columnist Ebru Umar in Turkije baarde hem zorgen. „Als mijn dochter iets op Twitter zet, waarschuw ik haar goed na te denken.”

Selma Izci (50) is al haar hele leven sociaal-democraat, zegt ze. Steevast stemt ze CHP. Tot dit jaar: om Erdogan van de troon te stoten, stemt ze net als haar vriendin Nimet Altun op de HDP. „Even slikken,” zegt ze, „maar het moet.”