Grote schoonmaak op tv-zenders publieke omroep

Actualiteitenrubriek EenVandaag verdwijnt van NPO 1, de series verhuizen van NPO 2, en Eva Jinek moet eerder beginnen. Uit de kladversie van het jaarplan van de tv-directie die onlangs uitlekte, blijkt dat de NPO flink gaat ingrijpen in de programmering. Centrale thema’s: de drie tv-zenders moeten een scherper profiel krijgen, en de NPO wil meer video betaald ‘on demand’ aanbieden.

Zes grote veranderingen waarmee de kijkers van de publieke omroep rekening moeten houden in 2019:

1. EenVandaag moet naar NPO 2

De tv-directie van de NPO die de programmering van alle publieke zenders bepaalt, wil EenVandaag verplaatsen naar NPO 2. Nu is de rubriek nog te zien op de vroege avond op NPO 1. In de plaats van de populaire nieuwsrubriek van AVRO-TROS moet een nog te ontwikkelen soap komen, in het jaarplan zedig een „dagelijks feuilleton” genoemd, om een jonger publiek te trekken.

Maar EenVandaag wil niet weg van NPO1, waar het nu tegen de miljoen kijkers trekt. NPO 2 haalt op zijn hoogtepunten slechts 300.000 tot 500.000 kijkers. Bovendien, zegt hoofdredacteur René van Brakel, is EenVandaag de enige nieuwsrubriek die „laag en middelbaar opgeleide” kijkers trekt. Die kijken geen NPO 2. „In EenVandaag wordt niet nagepraat, zoals in al die talkshows, maar komt de gewone man uit Tiel en Appelscha zelf aan het woord.”

Lees ook: Publieke omroep gaat de strijd aan met Netflix, over het grote belang van videodienst NPO Start.

2. Talkshows Jinek en Pauw vroeger

De late talkshows op NPO 1 worden vervroegd naar 22.40 uur. Zo sluiten ze beter op aan op Nieuwsuur (NPO 2). Bovendien wil NPO 1 een jonger publiek trekken; de „werkende mens” is al naar bed als om 23.00 uur de talkshow begint. Het vervroegen is ook een bezuiniging: zo valt dagelijks op NPO 1 één programma weg, tussen het Achtuurjournaal (NOS) en Pauw of Jinek.

Het staat niet in het jaarplan, maar hiermee kunnen de talkshows ook beter concurreren met het komende programma van Twan Huys op RTL 4, die Humberto Tan opvolgt. Na de talkshows komt een uitgebreider laat nieuws, met een sportblok. Vermoedelijk wordt dit sportblok van Nieuwsuur afgehaald.

3. Geen tv-series meer op NPO 2

Alle tv-series van NPO 2 verschuiven naar NPO 1, alle documentaires van NPO 1 moeten juist naar NPO 2. Dat kan slecht nieuws zijn voor kwaliteitsdrama dat een kleiner, ouder publiek trekt. Te klein en oud voor NPO 1 in elk geval. Voorbeelden van eerdere NPO 2-series: De Zaak Menten, Het Land van Lubbers, De Maatschap. Opmerkelijk is dat de detectives (ook tv-series) juist van NPO 1 naar NPO 2 verschuiven, vermoedelijk omdat die zender voor de oudere kijkers is bedoeld.

De verschuiving past in het voornemen om zenders duidelijker onderscheidend te maken. NPO 1 is voor een groot, breed publiek, en moet vooral toegankelijk zijn. NPO 2 is de zender voor ‘verrijking’: journalistieke programma’s, kennisquizzen, cultuur en levensbeschouwing. NPO 3 is voor de jeugd. Opmerkelijk is dat de directie scherpe leeftijdsgrenzen noemt: NPO 1 is voor kijkers van 20 tot 49 jaar (de commerciële doelgroep die RTL en SBS ook ongeveer hanteren), NPO 2 is voor 50 tot 65, NPO 3 voor jonge mensen tot 34 jaar.

4. NPO 2 moet opgefrist

Nieuwsuur wordt „een belangrijk anker” van NPO 2 genoemd. Wel vindt de directie dat de „nieuwsfunctie” aan belang heeft ingeboet door de permanente nieuwsstroom van veel media in de dag en vroege avond. Dat raakt de vroegere functie van het oude Tienuurjournaal. Joost Oranje van Nieuwsuur wijst op de vele, spraakmakende primeurs van zijn programma, die toch op een goed werkende „nieuwsfunctie” duiden.

Maar hij begrijpt dat de eerstelijns nieuwsfunctie en de achtergronditems elkaar soms in de weg zitten. Hieraan wordt al gewerkt, aldus Oranje: „We gaan nieuws en achtergrond flexibeler integreren zonder de urgentie van het journaal te verliezen.” Tegelijk stelt de NPO dat de kijkers hun nieuws toch wel van online-platforms halen. „De journalistieke programmering op NPO 2 kan dus grotendeels voorbijgaan aan de waan van de dag” en het „snelle nieuws en de ad hoc meningen”, staat in het conceptrapport.

Andere, minder goed bekeken nieuwsrubrieken, als Brandpunt+, De Monitor en Zembla, krijgen het zwaar. De NPO-directie wil kijken of ze nog wel „toegevoegde waarde” hebben. Ze zouden te eenvormig en traditioneel zijn, en te zeer gericht op politiek Den Haag en de Randstad. „De onderzoeksjournalistieke programmering” moet ‘clusteren’. In de nieuwe programmering is nog slechts ruimte voor twee onderzoeksprogramma’s, onder de werktitel ‘Tegels lichten’.

Volgens het jaarplan moet NPO 2 iets doen aan zijn „zwaar informatief profiel”. Oranje (Nieuwsuur) zou ook graag zien dat de zender als geheel hogere kijkcijfer haalt. Nieuwsuur moet volgens hem vaak op eigen kracht honderdduizenden kijkers binnenhalen; de voorafgaande programma’s worden slecht bekeken.

5. Ruim baan voor series en documentaires

Door het jaarplan heen loopt ook de bezuiniging van 60 miljoen, die minister Slob (Media, CU) de NPO oplegt na tegenvallende reclame-inkomsten. De afdeling video moet 21 miljoen euro bezuinigen op een budget van 502 miljoen. De NPO ontziet hierin hoofdzender NPO 1 en de genres drama (51 miljoen) en documentaires (10,7 miljoen). Die moeten dienen om de betaalde videodienst NPO Start Plus te vullen. Series en documentaires kunnen ook nog aanspraak maken op de 15 miljoen euro van het NPO-fonds.

Het jaarplan noemt twee nieuwe series. Keizersvrouwen gaat over high class escortvrouwen. Grenslanders, een coproductie met de VRT, heeft een diverse cast. Een verward Afrikaans meisje wordt gevonden in het grensgebied van Vlaanderen en Zeeland. Klinkt als een Scandi-thriller.

6. Minder BN’ers, meer optimisme op NPO 3

NPO 3 krijgt het moeilijker. Er was al nauwelijks budget voor de programmering van vrijdag- en zaterdagavond, nu wordt ook de woensdagavond gekort. De jongeren worden geacht naar online-platform NPO3.nl te gaan. Dat trekt nu 200.000 bezoekers per week. De human interest op de zender – zoals het omstreden Vier Handen op één Buik, over tienermoeders – moet positiever van toon worden en minder BN’ers bevatten. Minder BN’ers is sowieso een wens van de NPO.

Zappelin (voor kinderen) wordt gericht op mobiel kijken, en krijgt een stem-bestuurbare app. Zapp (voor tieners) krijgt een eigen YouTube-kanaal.