Dit is de nieuwe betonvreter, de ‘heilige graal’ in de bouw

Als in de stoffige hal van de Rutte Groep een brommend en schurend geluid aanzwelt, is het bedrijf CO₂ aan het besparen. Bij Rutte in het Amsterdamse Westelijk Havengebied staat de eerste machine van Nederland die cement terugwint uit sloopbeton.

Aan cement worden doorgaans weinig woorden vuilgemaakt, maar het is een enorme bron van broeikasgas. 6 à 7 procent van de wereldwijde CO₂-uitstoot komt uit de cementproductie.

De eerste zak gerecycled cement werd dinsdag op de vastgoedvakbeurs Provada aangeboden aan astronaut André Kuipers. Niet dat de ruimtevaarder er iets mee gaat bouwen. Beton- en wegenbouwbedrijf Rutte gaat het cement verwerken in straattegels, betonplaten en in betonnen ondergrondse afvalcontainers.

Lees ook: Beton verstoort de CO2-boekhouding

Betonspecialist Stefan van Uffelen, niet betrokken bij het bedrijf, noemt de technologie „heel gaaf”. Herwinning van cement is „de heilige graal van het vakgebied”, zegt hij. „Want daar zit de CO₂-uitstoot.”

Zonder subsidie

De ‘Smart Liberator’ heeft een half jaar proefgedraaid. Nu hij af is, lopen de stukken betonpuin straks dag en nacht van de lopende band. Onder veel gebulder vallen de brokken in het hart van de machine, weggestopt in een zeecontainer. Verborgen tussen tandwielen en aanvoerbanden gebeurt het, wijst directeur Youri Rutte van het familiebedrijf aan, door een stoffige ruit. „De machine kneust het beton, beweegt het, maalt het.”

Het is niet eens duur, zegt hij. Rutte investeerde „enkele miljoenen” in de aanschaf en ontwikkeling van de machine. Zijn bondgenoot Michel Baars van urban mining-bedrijf New Horizon uit Raamsdonksveer levert geschikt beton uit slooppanden.

Rutte verwacht zijn investering binnen vijf jaar terug te verdienen. Er komt geen subsidie aan te pas. Michel Baars: „Nederland besteedt veel aandacht aan verduurzaming van energie. We vergeten haast hoeveel er te winnen valt met materialen.”

De Smart Liberator is een tien jaar oude uitvinding van Koos Schenk uit Oss. In 2013 concludeerde de TU Eindhoven dat de machine deed wat hij moest doen. Schenk won er prijzen mee. Het herwonnen cement mag puur worden gebruikt in beton voor producten zoals tegels en putten, en tot 30 procent in constructiebeton.

Grote vervuiler

Dus waarom is de branche nog niet massaal om? Volgens Rutte en Baars omdat de sector conservatief is. Baars: „Het zegt iets dat er twee relatief kleine ondernemers nodig waren om dit op de markt te brengen.”

Beton bestaat uit drie grondstoffen: grind, zand en cement. Het cement kan water opnemen en dient dan als bindmiddel.

Cement is ook de grote vervuiler. In een cementoven wordt kalksteen verhit. Dan treedt een chemische reactie op waarbij CO₂ in pure vorm vrijkomt. Ook is er voor de ovens van 1.400 graden veel energie nodig.

Koos Schenk zag iets cruciaals: er zit altijd ruimschoots te veel cement in beton. Een groot deel van het cementpoeder is niet aan water gebonden en werkt dus niet als bindmiddel. „Pure verspilling.”, zegt Michel Baars. „Bij een traditionele sloop van een gebouw wordt het beton op locatie gekraakt. De wolken fijne stof vliegen in het rond. Dat is allemaal cement. Het is een kostbaar product dat je letterlijk staat weg te blazen. ”

Circulaire markt

In de zeecontainer in de hal gaat het anders. De truc: rustig tegen beton drukken, in plaats van hard zoals een klassieke betonbreker. Daardoor breekt niet het grind doormidden, maar vallen zand en cement los van de steentjes. Rutte: „Het energieverbruik van deze machine is daarom ook vele malen lager.” Vervolgens wordt het fijnste poeder – het cement – met lucht gescheiden in een ongebonden en een gebonden deel.

Uit elke 1.000 kilo beton haalt Rutte minstens een paar honderd kilo cement. Dat is goed voor enkele tientallen euro’s, en dat kan uit. Hij heeft plannen om nog één of twee dezelfde machines te installeren, mits de financiering rond komt.

Ook andere bedrijven, zoals grond- en bouwstoffenbedrijf GBN, werken aan herwinning van cement. Zij zijn nog niet zo ver als Rutte en Baars. „Heel goed dat er al zoiets is”, zegt directeur Eric van Roekel van GBN. „De betonmarkt moet veranderen in een circulaire markt.”

De betonbranche wil graag, zegt Stefan van Uffelen. Hij wijst op het Betonakkoord dat naar verwachting deze herfst getekend wordt. De branche wil aan beton minstens 5 procent gerecycled materiaal toevoegen, zoals vliegas uit kolencentrales, bodemas uit verbrandingsovens en ‘betongranulaat’, oftewel brokjes betonpuin.

Michel Baars en Youri Rutte zijn niet onder de indruk. Ze vinden het percentage te laag, en de techniek te ouderwets. „Grof betongranulaat maakten wij tien jaar geleden al”, schampert Rutte. „Maar daarmee bespaar je geen cement.”

Ook vinden ze dat er veel efficiënter hergebruik van beton mogelijk is, mits het bij de sloop netjes gescheiden wordt van gips, bakstenen en andere bouwmaterialen. Michel Baars: „Oud beton stoppen we nu onder een weg als verharding, en dan noemen we het recycling. Terwijl: als er goed gesloopt wordt, is alles herbruikbaar.”

Lees ook het blogartikel over hoe de cementindustrie heeft verdiend aan de handel in ongebruikte emissierechten