Bij je ouders wonen of wegwezen

„Wat ik van de nieuwe regering vind?” Stefano Tozzi (26) helpt aan de oostkant van Milaan zijn oom in een marktstalletje met verse eieren, boerenkaas en worst. De twintiger is alle hoop in politiek al kwijt. „De regering doet nooit iets voor jongeren. Wie aan de macht is, haalt zoveel mogeIijk binnen voor zichzelf. Zonder familieconnecties kom je nergens.” Hij helpt een klant, schudt zijn sluike haar naar achter en besluit: „Zo is het in Italië.” Hij verdient te weinig om op zichzelf te wonen en woont dus nog bij zijn ouders in Milaan.

De scepsis over de eigen politici zit al jaren diep bij de meeste Italianen. Het aantreden vrijdag van een nieuwe regering waarin linkse (Vijfsterren) en rechtse (Lega) populisten samen werken, de eerste in een groot Europees land, brengt daarin niet gelijk verandering. Ook niet bij de jongere generatie, die eindelijk aandacht wil voor haar precaire positie. Veel jongeren kunnen geen werk vinden of hebben slecht betaalde baantjes. Daardoor kunnen ze geen eigen woonruimte huren, laat staan een woning kopen. Ook in het welvarende Milaan. Wie kan, zoekt een baan in het buitenland.

Zelfs onder aanhangers van Matteo Salvini, de Lega-leider die uit Milaan komt, zijn de verwachtingen niet hoog. Antonio Esposito (19) en zijn vriend Gianlucca Faschetti (18) lopen op straat in Sesto San Giovanni, een industriële voorstad van Milaan die vroeger wegens zijn linkse sympathieën wel het Stalingrad van Italië werd genoemd. Beiden hebben op de partij van Salvini gestemd. „Ik verwacht er eerlijk gezegd weinig van”, zegt Esposito.

Lees ook: Nieuwe regeringsploeg, zelfde plan

De nieuwe regering wil investeren met overheidsgeld om de werkgelegeheid te stimuleren. Daarvan zouden ook jongeren kunnen profiteren. Faschetti, wiens armen en nek van uitbundige tatoeages zijn voorzien, memoreert dat Salvini ook al eens een hulpprogramma voor jongeren heeft opgezet. Zijn vriend corrigeert hem: „Dat was de regering van Renzi (de vroegere sociaaldemocratische premier, red)”. Beiden hebben weliswaar baantjes maar het is onzeker voor hoe lang. Esposito helpt zijn broer, die wifi-services verkoopt, en Faschetti werkt tijdelijk als bode op een kantoor.

Ouderen domineren

Ook politicoloog Livio di Leonardo (30), verbonden aan de prestigieuze Bocconi-universiteit in Milaan, vindt dat de samenleving jongeren schromelijk te kort doet. „Persoonlijk denk ik dat de economische ongelijkheid tussen de generaties het belangrijkste thema is dat volledig ontbreekt in het openbare debat in Italië”, zegt hij in zijn werkkamer.

Hij wijst erop dat ook in de vakbeweging ouderen dominant zijn en de bonden zich doorgaans in de eerste plaats sterk maken voor mensen met een vaste baan. Ook in de politiek waren het tot dusverre meestal de ouderen die de dienst uitmaakten, al spelen Salvini (45) en Vijfsterrenleider Luigi Di Maio (31) nu ook een hoofdrol.

Establishment de straat op

De prominente rol van ouderen blijkt ook tijdens een demonstratie vrijdag in Milaan, georganiseerd door de vertrekkende Partito Democratico (PD) waartoe ook oud-premier Renzi behoort. Hiermee wilde ze president Matarella een hart onder de riem steken. Een week geleden sprak die een veto uit over een eurosceptische kandidaat van de Lega voor het ministerschap van Economie. Het kwam Matarella op een lawine aan protesten te staan en talrijke doodsbedreigingen.

Op het plein voor het Scala-theater, symbool van het establishment, verzamelen zich enkele honderden betogers met Italiaanse en Europese vlaggen. De demonstranten zijn overwegend zestigers, zeventigers en tachtigers. „Het is door het aantreden van deze regering een donkere dag voor Italië en mijn partij”, zegt Ferdinando di Maio (85), die met een Italiaanse vlag loopt en een petje met daarop ‘Liberta’. „Het is jammer dat er niet meer jongeren zijn die hierin zijn geïnteresseerd.”

Lees ook: Doodsbedreigingen en dalende beurzen in Italiaanse crisis

Na het aanhoren van een paar toespraken over de waarde van de constitutie en Europese samenwerking zoeken velen de bankjes in de schaduw op, aan de voet van een standbeeld voor Leonardo da Vinci. Daar horen ze ten slotte Beethovens Alle Menschen werden Brüder uit de luidsprekers schallen.

Pensioenen niet op te brengen

Politicoloog Di Leonardo meent dat de pensioenen een veel te grote last op de schatkist vormen. De regering Renzi wilde ouderen net als in andere Europese landen langer laten werken om de kosten van de pensioenuitgaven te drukken, maar de nieuwe regering heeft al laten weten deze hervorming te willen terugdraaien.

„Zulke hoge pensioenuitgaven zijn niet te betalen”, verklaart Di Leonardo, die gekleed gaat in een t-shirt van Tottenham Hotspurs uit Londen. „Ik heb er genoeg van dat de geldstromen altijd maar dezelfde richting uitvloeien. Jongeren krijgen gewoon te weinig kansen. De enige manier dat dit systeem nog kan overleven is door ouders die hun kinderen tot na hun dertigste bij zich laten wonen. Een feit is dat onze ouders en grootouders al erg lang boven hun stand hebben geleefd op kosten van de gemeenschap.” Mede daardoor is de Italiaanse staatsschuld tot een van de hoogste ter wereld gestegen.

„Mijn broer is na zijn studie naar Londen vertrokken en is nooit teruggekomen”, zegt Di Leonardo.

Ook de elegant geklede Beatrice (24) – ze wil haar achternaam niet geven – wil na haar studie marketing aan de Bocconi-universiteit het land uit. „Die nieuwe regering is echt een grap. Ik heb genoeg van het Italiaanse politieke systeem en van het gebrek aan mogelijkheden voor jongeren. Zodra ik klaar ben, ben ik weg.”