Vasten voor een gevoel van euforie

Mark Mattson, een Amerikaanse neurowetenschapper, heeft al 37 jaar niet ontbeten en slaat meestal zijn lunch over. Of hij vroeger al zo slank was of door zijn eetpatroon zo’n spichtige gestalte is geworden, vertelt hij niet in zijn TED-talk over vasten en ‘brainpower’. Wel dat hij ’s ochtends veel scherper en productiever is als hij twee maaltijden overslaat. Je hoort het vaker, ook van mensen die tijdens de ramadan niet eten tussen zonsopgang en zonsondergang: je wordt er licht van in je hoofd, alert, euforisch zelfs. Zou het? En hoe komt dat dan?

Mattson haalt – niet als enige overigens – de oertijd erbij. Want hoe ging dat toen we nog in holen leefden? Je hebt honger en je kunt geen voedsel vinden. Dan moeten je hersenen aan het werk. Als je een uur of tien niet eet, zegt Mattson, worden in de hersenen meer verbindingen gelegd, concludeert hij uit lab-experimenten. Vandaar die alertheid en concentratie. Het klinkt aannemelijk, maar wat jammer is: Mattson onderzoekt vooral muizen. En muizen zijn geen mensen.

Er zijn talloze studies gedaan naar het effect van vasten. Een overzichtsstudie naar wat vasten doet met het brein, laat vooral zien dat mensen moeilijker te onderzoeken zijn dan muizen. Doen ze mee aan de ramadan of volgen ze een dieet van twee dagen vasten en vijf dagen normaal eten? Hoeveel calorieën krijgen ze binnen als ze vasten? Wat test je precies en hoe? Mogen alleen mannen meedoen of zijn de hersenen van vrouwen ook de moeite waard? ‘Meer studie is nodig’ is de onvermijdelijke conclusie op de vraag of je hersenen beter werken als je niet eet.

Lees ook: Hoe bedrijven inspelen op de ramadan

Toch wordt vasten al eeuwen gezien als geestelijk heilzaam. Het brengt je niet alleen dichter bij god of jezelf maar zou ook pijn verzachten en genezen. In Duitsland zit een kliniek, de Buchinger-kliniek, waar je voor veel geld zo weinig mogelijk eten krijgt. Het dieet bestaat vooral uit water en wat vruchtensap, tot wel drie weken lang. Door onderzoek in dit kuuroord en andere klinische rapportages is bekend dat mensen die heel weinig eten, daar soms een beter humeur van krijgen. Vooral tussen de tweede en zevende dag zeiden mensen zich mentaal beter te voelen en beter te slapen.

Lees ook: Kun je beter zien na het eten van donkere chocola?

Alleen een goede nachtrust kan het humeur al enorm bevorderen, maar Guillaume Fond en zijn Franse collega-onderzoekers deden een extra poging de verbeterde gemoedstoestand te verklaren: lang vasten zorgt voor een stressreactie in de hersenen die gepaard gaat met hormoonschommelingen. Bij mensen (en ratten) zagen onderzoekers na vijf tot tien dagen vasten dat endorfine vrijkwam – ook wel het gelukshormoon genoemd. En dan is er nog de werking van ketonen – de moleculen die ontstaan als de suikervoorraad op is en het lichaam overgaat op vetverbranding. Welke invloed zouden die hebben op de gemoedstoestand? Het is niet bekend, maar wel interessant, vooral nu het ketogene dieet, waarbij je suiker en zetmeel moet mijden, zo populair is.

Interessant. Oké. Maar of je van heel weinig eten op langere termijn ook gelukkig wordt? Misschien moeten we dan ook onderzoeken wat er met je hersenen gebeurt als je elke ochtend een beschuitje met aardbeien en suiker krijgt.