Normaal gesproken mijdt buurland Canada, de grootste buitenlandse leverancier van staal en aluminium aan de VS, de confrontatie met de grote zuiderbuur. Maar de afkondiging van importheffingen door president Donald Trump is wat de regering van premier Justin Trudeau betreft een klap in het gezicht.
Canada, dat samen met Mexico is verwikkeld in slepende onderhandelingen met de regering-Trump over modernisering van het Noord-Amerikaanse vrijhandelsverdrag Nafta, had zijn eigen lijst klaarliggen met Amerikaanse exportproducten waarop het land heffingen wil invoeren, van sinaasappelsap tot slaapzakken en van grasmaaiers tot toiletpapier. Die moeten nu op 1 juli ingaan.
Dat gebeurt op een ‘dollar-voor-dollarbasis’: 16,6 miljard Canadese dollar (11 miljard euro) aan Amerikaanse producten staan op de lijst, voor elke dollar aan staal en aluminium die Canada levert aan de VS. Wegens de hoge mate van economische integratie van de twee buurlanden gaat bijna de helft van de Canadese staalproductie naar de VS. Ruim de helft van Amerikaanse staalexporten zijn bestemd voor Canada.
De Amerikaanse exportproducten op de Canadese lijst zijn zorgvuldig gekozen. Ze moeten economische sectoren treffen in staten en districten van Amerikaanse poltici van wie Canada hoopt dat ze kunnen worden bewogen om Trump onder druk te zetten om de „onrechtmatige” Amerikaanse heffingen in te trekken.
Canada is er vooral verontwaardigd over dat de regering-Trump zich beroept op nationale veiligheid als reden voor de heffingen. Dat is de noorderbuur, traditioneel een trouwe bondgenoot van de VS bij zowel buitenlandse oorlogen als defensie van het continent, in het verkeerde keelgat geschoten. „Canada is een veilige leverancier van aluminium en staal aan de Amerikaanse defensie-industrie”, aldus Trudeau. „Het levert aluminium voor Amerikaanse vliegtuigen en staal voor Amerikaanse tanks. Dat Canada kan worden gezien als een bedreiging van de Amerikaanse nationale veiligheid is onbegrijpelijk.”
De Canadese premier heeft de afgelopen week aangestuurd op een ontmoeting van de leiders van de drie Nafta-landen in het Witte Huis, om een nieuw akkoord aan te kondigen. Vrijhandel met de VS is van levensbelang voor de Canadese economie, de op een na grootste handelspartner van de VS (na China). Onzekerheid over de toekomst van het akkoord, dat door Trump is gehekeld, werpt een schaduw op de Canadese economie.
Het initiatief van Trudeau liep echter spaak toen de Amerikaanse vicepresident Mike Pence hem belde om te laten weten dat Canada en Mexico akkoord zouden moeten gaan met een zogeheten sunset clause in het vrijhandelsverdrag: het zou telkens na vijf jaar aflopen, tenzij de drie landen het eens worden over verlenging. Volgens Canada en Mexico is dat onwerkbaar, omdat het een onzeker investeringsklimaat zou scheppen. Het is een van de struikelblokken bij de langdurige heronderhandeling van het Nafta-akkoord.
Ook Mexico, dat minder is geneigd confrontatie met de VS te schuwen dan Canada, kondigde direct vergeldingsmaatregelen af voor de importheffingen, onder meer op Amerikaans varkensvlees en appels. Wegens de naderende presidentsverkiezingen in Mexico (op 1 juli) en de tussentijdse verkiezingen in de VS in november, wordt het steeds onwaarschijnlijker geacht dat er op korte termijn een akkoord komt over een nieuw Nafta-verdrag.