Arthur Miller leeft nog wel even voort

Wie anders kan beter een documentaire over toneelschrijver Arthur Miller (1915-2005) maken dan zijn dochter Rebecca Miller? Zij is zelf ook schrijfster en regisseerde een aantal goed ontvangen films, waaronder The Private Lives of Pippa Lee en Maggie’s Plan.

Rebecca Miller begon op jonge leeftijd haar vader te filmen en te interviewen, vooral omdat zij een kloof ontwaarde tussen hoe hij privé was en publiek. Die opnames vormen nu het hart van de film over haar vader, Arthur Miller: Writer. De documentaire vertelt op chronologische wijze zijn levensverhaal, waarbij Rebecca’s opnames worden afgewisseld met fraai archiefmateriaal en interviews met toneelschrijver Tony Kushner (Angels in America) en de inmiddels overleden regisseur Mike Nichols.

Miller was de zoon van een Pools-joodse immigrant die in Amerika een vrouwenkledingfabriek begon, die tijdens de economische crisis van 1929 failliet ging. Dat ervoer Millers vader als vernedering, en het gevoel afgedankt te zijn, gebruikte zijn zoon in het toneelstuk dat zijn doorbraak betekende, Death of a Salesman / Dood van een handelsreiziger (1949).

In de documentaire formuleert hij een van zijn thema’s: hoe omstandigheden grote invloed kunnen hebben op een leven. Dat thema vat in feite ook zijn eigen leven samen. Zo raakte hij ongewild betrokken bij de communistenjacht van senator McCarthey, in de jaren vijftig. Die ellendige ervaring noopte hem tot het schrijven van The Crucible (1953), waarin de zeventiende-eeuwse jacht op heksen centraal staat.

Miller leerde zijn tweede echtgenote, Marilyn Monroe, kennen in 1951 en zei tegen haar dat zij „het droevigste meisje was dat ik ooit gekend heb”, een zin die letterlijk zou terugkeren in de film The Misfits (John Huston, 1961), waarvoor Miller het scenario schreef. Ze scheidden in 1961, anderhalf jaar later was ze dood. Zijn ervaringen met de uiterst onzekere Monroe verwerkte hij in het toneelstuk After the Fall (1964). Een zeer persoonlijk stuk, waarover hij in een interview zegt: „The best work that anybody ever writes is the work that is on the verge of embarrassing him.”

Eenzelfde openhartigheid en eerlijkheid kenmerkt de interviews die Rebecca met hem maakte, waarin ook minder aangename aspecten aan de orde komen, zoals het laten opnemen van zijn met het downsyndroom geboren zoon in een inrichting. Droevig is Millers episode ‘in de wildernis’, toen zijn werk als gedateerd werd beschouwd. Dat kwam weer goed toen zijn oude toneelstukken begin jaren negentig met veel succes hernomen werden, een praktijk die nog steeds voortduurt. Zo regisseerde Ivo van Hove de afgelopen jaren in Engeland en Amerika lovend ontvangen opvoeringen van de tragedie A View from the Bridge en The Crucible. Zo leeft Miller voort, zeker ook dankzij deze liefdevolle documentaire.

Correctie: een eerdere versie van deze recensie noemt Marilyn Monroe de eerste echtgenote van Arthur Miller. Monroe was echter zijn tweede vrouw. Van 1940 tot hun scheiding in 1956 was Miller getrouwd met Mary Grace Slattery. Monroe en Miller waren getrouwd van 1956 tot 1961. En van 1962 tot haar dood in 2002 was Miller getrouwd met Magnum-fotograaf Inge Morath.