Nu is de koude handelsoorlog warm

Op de onderhandelingstafel lag al maanden een pistool – figuurlijk gesproken. Dat van de Amerikaanse president Donald Trump die importheffingen op Europees staal en aluminium wil invoeren. Zijn confrontatiepolitiek ontaardde in een, zoals het in Brussel wordt genoemd, ‘koude handelsoorlog’. En telkens mocht de EU weer even naar adem happen, als Trump een deadline met een maand uitstelde.

Maar donderdag verstreek de laatste deadline en nu is de handelsoorlog warm. Trump kondigde importheffingen af op Europees staal (25 procent) en aluminium (10 procent).

Lees ook: VS kondigen alsnog importheffingen op staal voor EU aan.

De EU slaat terug met importheffingen op Amerikaanse producten, variërend van spijkerbroeken tot motorfietsen, die de VS pijn doen tegen dezelfde prijs – 6,4 miljard euro. Overigens is de EU pas in 2021 op dezelfde ‘oorlogssterkte’, omdat ze de regels van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) volgt over fasering. Dat betekent nu tegenmaatregelen ter waarde van 2,8 miljard euro en pas in 2021 de resterende 3,6 miljard.

Economisch is de schade te overzien: 6,4 miljard is „slechts” 0,5 procent van de totale export van de EU naar de VS, klinkt het in Brussel.

Maar de politieke schade van het conflict is veel groter, zegt Janis Emmanouilidis van de Brusselse denktank European Policy Centre. Hij noemt dit „de ultieme testcase” voor de EU. „Hoe kan Europa voorkomen dat de ontregelende Trump een transatlantische breuk veroorzaakt die niet meer te lijmen is? En, nog belangrijker: blijft Europa verenigd in het conflict?”

Op de escalatieladder gaat het nu steil omhoog, zegt Emmanouilidis. „Trump zegt eenzijdig akkoorden op, torpedeerde de Iran-deal en het Parijs-klimaatakkoord, en de EU heeft telkens het nakijken.”

Belangrijk is volgens hem dat de EU van 28 landen met één stem blijft spreken. „Op het dossier Iran doen ze dat niet, dat is zorgelijk.”

De VS dreigen met sancties tegen bedrijven die wél zaken blijven doen met Iran. Over hoe de EU dat dreigement kan omzeilen bestaat grote verdeeldheid, bleek op een vergadering van Europese ministers van Buitenlandse Zaken begin deze week. ,,Sommige landen zeggen: we kunnen ons de confrontatie met de VS niet veroorloven omdat we de Amerikanen nodig hebben voor onze veiligheid.”

Trump maakt gebruik van verdeeldheid van de EU

Janis Emmanouilidis, EU-waarnemer

Die verdeeldheid is de zwakte van de EU, zegt Emmanouilidis. „Trump maakt daar gebruik van.”

EU-diplomaten in Brussel uiten hun frustratie over de manier van zaken doen met een partij voor wie termen als ‘win-win’ en ‘geven en nemen’ niet bestaan. Dat is voor Trump de taal van losers.

Emotioneel

„Dit is tegen alle WTO-afspraken in”, reageerde Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker. ‘Zijn’ eurocommissaris voor Handel Cecilia Malmström, die maandenlang pendelde tussen Brussel en Washington in de hoop op een deal, reageerde emotioneel: „Vandaag is een slechte dag voor de wereldhandel.”

„Trump kiest voor escalatie in plaats van dialoog, de transatlantische relatie loopt een flinke deuk op”, zegt D66-er Marietje Schaake, in het Europees Parlement nauw betrokken bij handelsoverleg tussen de EU en de VS.

Is dit einde verhaal? „Het kan ook het begin zijn van nieuwe onderhandelingen, van zoeken naar een compromis”, zegt EU-waarnemer Janis Emmanouilidis. De EU moet niet dezelfde tactiek gaan volgen als Trump, dat „hoort niet bij ons”.

Op zijn vroegst 17 juni kunnen de Europese tegenmaatregelen van kracht worden, omdat alle EU-landen het, met gekwalificeerde meerderheid in stemming, moeten goedkeuren.

Het blijft voorlopig dus bij een EU-tegenaanval in twee stappen, keurig volgens de WTO-regels. Emmanouilidis: „Terwijl Trump de regels aan zijn laars lapt.”

Lees ook de column van Caroline de Gruyter: Een handelsoorlog kent geen winnaars.