Alles ging precies zoals Louis van Gaal voorspelde

Tactiek

We geloven in wat de trainer ons vertelt

Of Danny Blind even tijd heeft, vraagt Louis van Gaal. „Tuurlijk”, zegt de assistent, die geen idee heeft waarover Van Gaal het met hem wil hebben. Samen lopen ze door de gangen van het hoofdkantoor van de KNVB naar het kantoor van Van Gaal. Het is dinsdag 25 maart 2014. Over minder dan drie maanden begint het WK.

Blind pakt een stoel en gaat zitten. Van Gaal maakt met zwarte, ronde magneten op een whiteboard een opstelling: een keeper, drie centrale verdedigers, kort daarvoor een controlerende middenvelder, dan vier middenvelders – waarvan de buitenste twee de hele zijkant moeten bestrijken – en daarvoor twee spitsen. In Van Gaals terminologie: 1-3-1-4-2.
Tegen Blind: „Zo wil ik gaan spelen. Wat denk je ervan?”
Blind: „Daar moet ik even over nadenken.”
Van Gaal: „Dat is goed.”
Na een halve minuut zegt Blind: „Je hebt gelijk.”
Van Gaal: „Mooi. Dan ga jij de beelden erbij zoeken van teams die zo spelen.”

Danny Blind begrijpt direct wat Van Gaal bedoelt. De geboren Zeeuw staat bekend om zijn duizelingwekkende feitenkennis van het spel. Zo herinnert hij zich meteen dat Italië tijdens de poulefase van het EK in 2012 het machtige Spanje op 1-1 heeft gehouden met een soortgelijke opstelling. „Precies”, zegt Van Gaal. Blind: „Maar in de finale van dat EK speelde Italië met een ander systeem en gingen ze er met 4-0 af tegen Spanje.” Van Gaal knikt.

De ingrijpende wijziging van het spelsysteem, zo kort voor het WK, typeert Van Gaal. Hij heeft zijn spelers, de onder zijn leiding gespeelde interlands, de weersomstandigheden in Brazilië en de tegenstanders in de poulefase uitvoerig bestudeerd. Vasthouden aan de klassieke Nederlandse spelopvatting van aanvallend voetbal met liefst drie aanvallers (4-3-3) zou zelfmoord betekenen, is zijn conclusie. Het ontbreekt het Nederlands elftal simpelweg aan kwaliteit om dominant, aanvallend voetbal te spelen. Zijn selectie bestaat uit jonkies met alleen ervaring in de eredivisie, aangevuld met spelers van onbeduidende clubs als Norwich City en Augsburg. Oranje heeft maar twee spelers uit de Europese top: Arjen Robben (Bayern München) en Robin van Persie (Manchester United).

De wijziging van het spelsysteem is geen futiliteit, beseft Blind. De internationals zijn allemaal opgeleid in het spelen van aanvallend voetbal met twee buitenspelers, Van Gaal is er zelf al decennia een groot aanhanger van en de dominante voetbalmedia zullen zeer kritisch zijn op de toch al weinig populaire bondscoach. Dat deert Van Gaal niet. Hij zal de groep tot een eenheid smeden die in dienst speelt van Robben en Van Persie.

Exact twee minuten later torent Fer hoog boven de Chileense defensie uit en kopt Oranje op voorsprong, precies zoals Van Gaal heeft voorspeld.

Er volgt inderdaad harde kritiek van De Telegraaf, het weekblad Voetbal International en het gelijknamige tv-programma met Johan Derksen als duidelijk wordt dat het Nederlands elftal achterin een muur gaat optrekken. „Ongelofelijk, maar waar,” schrijft Valentijn Driessen in De Telegraaf. Volgens de chef voetbal getuigt de plotselinge systeemwissel „van paniekvoetbal en opportunisme”. Driessen: „Het is bijzonder merkwaardig dat een ervaren coach als Van Gaal op zo’n belangrijk moment zo met vuur speelt bij Oranje, het vlaggenschip van het totale Nederlandse voetbal.”

Ook stafleden en spelers als Wesley Sneijder moeten wennen aan het idee, gewend als ze zijn aan veelvuldig balbezit en het domineren van de tegenstander. Van Gaal doceert en boetseert zijn team vanaf de eerste dag van de voorbereiding op het WK. Hij zit er bovenop. „We trekken allemaal aan hetzelfde touwtje! Con-cen-tratie!” Een 5-1 overwinning op Spanje doet de rest. Na een achterstand weet het Nederlands elftal Robben en Van Persie met uitvallen in stelling te brengen, precies zoals Van Gaal heeft gedoceerd. De eclatante zege is voor de spelers hét bewijs van de kracht van het nieuwe systeem, dat ze veel houvast biedt.

Van Gaal bereidt zijn spelers minutieus voor op wat ze kunnen verwachten van hun tegenstander. In zijn hoofd is de volgende wedstrijd al meerdere keren gespeeld. ‘Imagineren’, noemt Van Gaal het. Zo benadrukt hij in de voorbereiding van de derde poulewedstrijd tegen Chili dat ze de kleine Zuid-Amerikanen kapot gaan spelen in het laatste deel van de wedstrijd als iedereen zich aan zijn taak houdt. Dan zal er ruimte ontstaan om toe slaan. „Begrijp je dat?!”, schreeuwt Van Gaal op de laatste training tegen reservespeler Leroy Fer. De middenvelder knikt braaf. De volgende dag brengt Van Gaal hem in de slotfase van het duel in bij een 0-0 stand. Exact twee minuten later torent Fer hoog boven de Chileense defensie uit en kopt Oranje op voorsprong, precies zoals Van Gaal heeft voorspeld. Voor de uitzinnige Fer het definitieve bewijs dat de bondscoach helderziend is.

Exemplarisch is de rol van Dirk Kuyt in de groep. „Dirk, ik heb geen positie voor je in het team, maar wel een plek in de selectie”, heeft Van Gaal de spits voor vertrek naar Brazilië verteld in een persoonlijk gesprek. Zoals vaker in zijn carrière vecht Kuyt zich alsnog in het team, dit keer als linksback. Het is een probeersel van Van Gaal tijdens de training, dat in de wedstrijd tegen de Chilenen resulteert in een basisplaats. Kuyt na afloop: „We geloven in wat de trainer ons vertelt en wij geloven in dit systeem. Hij heeft een strijdplan en dat komt iedere keer uit. Het klopt allemaal.” Johan Derksen: „De bondscoach had vandaag echt een toegevoegde waarde. Het is, ik kan het haast niet uit mijn strot krijgen, een beetje de overwinning van Van Gaal.”