Dichter bij Allah en lekker tv kijken

De ramadan in Egypte heeft wat weg van de kerstperiode in het Westen. Weken voordat de vastenmaand begint, hangen de winkels al vol met gekleurde lantaarns, fanous, waar men traditiegetrouw huizen en straten mee versiert. Radio en televisiecommercials hebben het over niets anders. „Ramadan heeft geen rust nodig, maar energie!”, aldus het populaire radiostation NRJ.

De bevolking van Egypte is voor zo’n 90 procent islamitisch, en de grote meerderheid daarvan vast tijdens ramadan. Waar normaal gesproken chaos regeert, past miljoenenstad Kairo zijn ritme aan het vasten aan. Gespannen drukte op de weg in de namiddag wanneer men zich met lege maag van werk naar huis haast, tot het laatste half uurtje voor zonsondergang de straten compleet verlaten raken en iedereen thuis of in een restaurant wacht tot de moskeeën oproepen voor het avondgebed en er gegeten mag worden.

Geïmproviseerd straatrestaurant

Met de energie van het eten terug in de lijven komt de stad ’s avonds weer tot leven, en tot aan de laatste maaltijd net voor het ochtendgloren is het een vrolijke gezelligheid met etende mensen en spelende kinderen op straat. „Ik ben gek op de sfeer in ramadan, iedereen is tot laat op straat in cafés en voor sohour (de laatste maaltijd)”, zegt Sherif, een jongeman uit de volkswijk Abdeen, terwijl hij om twee uur ’s nachts in een geïmproviseerd straatrestaurant geniet van een bord met bruine bonen. Zoals veel Egyptenaren wil hij niet met zijn achternaam in de krant uit vrees voor negatieve gevolgen voor zichzelf.

De economie van Egypte gaat een standje lager tijdens de ramadan. Veel werkgevers korten de werktijden met een of twee uur in; conferenties, projecten en huwelijksfeesten worden buiten de vastenmaand om gepland; veel bars en restaurants waar alcohol wordt geschonken sluiten hun deuren, of leggen zichzelf droog. Het maandelijkse bnp zou volgens studies 8 procent lager liggen tijdens ramadan.

Piekmaand

„Het hele jaar is het rennen, in ramadan neem je rust, kom je tot jezelf”, volgens conciërge Nasra. Haar 6-jarige dochtertje gaat dit jaar voor het eerst vasten. Tot het middaguur, dat wel. Een typische manier van ouders om hun kinderen jaar na jaar aan het vasten te laten wennen.

Voor bepaalde sectoren is ramadan juist de piekmaand. Het aantal tv-uren van de gemiddelde Egyptenaar, sowieso al vrij hoog, springt door het dak in ramadan. Na het breken van het vasten verzamelt de familie zich met thee en zoetigheden voor de buis, waar niet meer van wordt geweken tot de laatste maaltijd. Het gesprek ’s ochtends op werk – maar niet bij de koffiemachine – gaat over wat er in welke ramadan-soap is gebeurd. Elke zender heeft meerdere series, met een aflevering voor elke ramadandag. Voor het begin van de vastenmaand is het altijd de vraag welke beroemde Egyptische acteur in welke soap zit.

Ramadan-soaps

„Het is essentieel ramadan-series te volgen”, zegt Sherif, „want het hoort bij de maand”. Na zijn sohour-maaltijd zal hij thuis de eerste afleveringen bekijken en bepalen welke hij gaat volgen.

Sameh, een entrepreneur uit Kairo van achter in de twintig, is het met hem eens. „Zonder tenminste één soap te volgen is het geen ramadan, sommigen volgen er zelfs tien.”

Een aflevering van een klein half uur wordt vier of vijf keer minutenlang onderbroken door reclameblokken. Commerciële zenders halen 30 procent van hun jaarlijkse advertentie-inkomsten op tijdens ramadan. De reclames gaan over nieuw aan te leggen villawijken of vakantieparken, telefoonproviders en frisdranken. Maar zeker de helft is voor goede doelen.

Goede gewoontes

Ramadan is de maand waarin in je dichter bij Allah komt. Je gebeden worden verhoord, en je daden liggen onder een vergrootglas. Een goede daad in ramadan weegt dan ook zwaarder dan één erbuiten. „Ramadan gaat niet alleen om het vasten maar ook om meer te bidden, slechte gewoontes te controleren en goede dingen te doen, zoals het geven aan de minderbedeelden”, aldus Sherif.

En dus geven Egyptenaren en moslims in het algemeen massaal aan de armen (een van de vijf zuilen van Islam). Het kan klein, bijvoorbeeld door dozen vol met etenswaren (een soort kerstpakketten) uit te delen aan minderbedeelden in je omgeving, of door bij te dragen aan publieke Iftars (maaltijd die het vasten breekt) voor de armen.

Donaties aan goede doelen tellen ook, en die spinnen daar garen bij. Een beroemd ziekenhuis speciaal voor kinderen met kanker is een gewild doel voor giften, net als hulporganisatie Misr El-Kheir en de Magdy Yacoub-stichting, dat een ziekenhuis runt voor hartpatiënten in zuid-Egypte.

Deze Magdy Yacoub-stichting haalt 60 tot 70 procent van haar jaarlijkse donaties op tijdens de ramadan, zegt administratief directeur Marwan Afify. „Er is steeds meer concurrentie tussen goede doelen, dus we investeren stevig in een campagne tijdens ramadan.” Hoe hoog die investeringen oplopen wil hij niet zeggen.

Bekijk ook deze fotoserie over hoe moslims wereldwijd aan de ramadan zijn begonnen

Ramadan-circus

Niet iedereen is fan van het ramadan-circus. „Ik zie ramadan nu meer als een commerciële periode dan een maand van verering”, zegt winkeleigenaar Ragab Ali. Mensen eten ’s avonds zo overdadig dat tijdens ramadan per saldo meer wordt geconsumeerd, en de tv-series zijn „agenten van de duivel” vol onzin en gebrek aan religiositeit, aldus Ali.

Salwa, medewerker op een postkantoor in een dorpje in de Nijldelta, beschrijft de reclames van de goede doelen als een „schaamteloze vorm van bedelen”. Men zou volgens haar het hele jaar door aan armen moeten geven, niet slechts tijdens ramadan. Wel stelt ze tevreden vast dat in haar dorp ramadan nog een sterk religieus karakter heeft. „Mensen bidden meer en de moskeeën zitten vol.”

Christenen in Egypte, zo’n 10 procent van de bevolking, hebben uiteraard niet dezelfde beleving. „Alles is overdag dicht in ramadan, de stad voelt als een woestijn.” zegt de christen Amged, die op verlof is van zijn dienstplicht. „Maar ik ben eraan gewend. We wonen nou eenmaal in een islamitische staat, dat staat in de constitutie.” Bovendien: de ramadan-series, daar is hij wél gek op.