Een groepje vrouwen met kinderen loopt het pad af naar het kamp in het oosten van de Gazastrook. Dan houdt een van hen de pas in en kijkt angstvallig naar de lucht. Vlakbij, nog voor het punt waar de eerste tenten staan, nadert een drone. Ze aarzelen, moedigen elkaar aan, lopen door. Dan zetten ze het toch maar op een rennen, terug naar de uitgang, voordat de witte traangaspluimen verschijnen.
Maandag waren er tienduizenden mensen bij de grens met Israël, dinsdag waren dat er hoogstens een paar duizend. Nadat er de dag ervoor door het ingrijpen van het Israëlische leger zestig doden en 2.700 gewonden (1.360 door beschietingen) waren gevallen, was dinsdag vooral de dag om de doden te begraven en de gewonden te verzorgen. Dinsdag vielen er twee doden en 250 gewonden aan de grens.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data31483194-da12fe.jpg)
Mohammed el-Banna (13) was maandagochtend als een van de eersten bij het grenshek met Israël, vertelt hij in zijn ziekenhuisbed. Als jongste van het groepje jongens wilde hij een autoband aansteken, maar voordat hij de kans kreeg, werd hij in zijn beide benen geraakt. „Een Israëlische soldaat zei door de microfoon: ik ga jullie doden, want Hamas stuurt jullie”, zegt hij. „Daarop zeiden wij: we willen onze grond en ons land!”
Zijn moeder Raghda hoort het hoofdschuddend aan. „O, en hebben ze je dat land dan nu gegeven?” vraagt ze. Zij zit al vanaf vanmorgen zeven uur op het randje van zijn bed. Toen Mohammed naar de demonstratie ging, was ze bang dat ze hem niet meer levend terug zou zien. Maar hij luistert niet, ook niet naar zijn vader, die er radeloos bij staat.
Een tante heeft vanmorgen een speciaal maal gekookt voor hun zoon, want het gezin heeft geen cent. Na een mislukt businessproject kon El-Banna geen werk vinden. Mohammed ging als oudste van vier zoons van school en verkocht muntblaadjes op straat. Nu is zelfs dat inkomen, van hoogstens 2 euro per dag, weggevallen.
Overvol
Er is in het zaaltje nauwelijks plaats voor alle gewonden en hun af en aan lopende familieleden. „Toen we hier aankwamen, lag het vol met gewonden op de grond”, zegt Raghda el-Banna. De ziekenhuizen zijn allemaal overvol, al hadden ze zich na weken van demonstraties wel voorbereid op grote aantallen gewonden en doden.
Mohammeds buurman Mueen al-Attara (25) hoopt dat hij morgen naar Egypte kan voor verdere behandeling. Ook hij werd in zijn been geraakt; zijn bot en vlees werden door twee kogels vernield. „Je kon een meloen in het gat stoppen”, zegt zijn vader. Al-Attara verloor daarnaast veel bloed omdat de ambulance hem in eerste instantie niet kon bereiken; die lag zelf onder vuur.
/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2018/05/data31473390-ad3f0b.jpg)
Egypte heeft aangekondigd dat het woensdag de grens bij Rafah openstelt, opdat een aantal gewonden daar behandeld kan worden. „Niet dat zij betere artsen hebben, maar in elk geval zijn daar medicijnen en andere benodigdheden voorradig”, zegt de ziekenhuiscoördinator Mahmoud Saleh. Of de gewonden er daadwerkelijk door mogen, is altijd afwachten. Ook bij de grensovergang Erez, met Israël, staan ambulances klaar. Een aantal ernstige gevallen is naar ziekenhuizen in Israël en op de Westelijke Jordaanoever gebracht voor behandeling.
In een smal straatje in Gaza-Stad komt Ahmad Abu Ghabin (19) net terug van de rouwbijeenkomst om zijn acht maanden oude nichtje Laila Ghandour. Hij kan nog steeds niet geloven dat zijn enige nichtje er niet meer is. Ze woonde met haar moeder in het huis naast hem.
Abu Ghabin herhaalt het verhaal zeker acht keer: hoe de kleine Laila, toen ze terug was van de protestmars, nog had gespeeld en toen in haar opa’s armen in slaap was gevallen. Tenminste, dat dachten ze, dus legden ze de baby in bed. Toen ze haar een kwartier later eten wilde geven, werd ze niet meer wakker. „Mijn zus, haar moeder, had haar achtergelaten toen ze naar de demonstratie ging”, vertelt Abu Ghabin. „Maar mijn kleine broertje van elf ging toch even kijken en nam de baby mee.” Volgens de familie is ze overleden doordat ze te veel traangas had ingeademd. Later doken er echter berichten op dat de baby al eerder ziek was geweest. De meeste andere doden vielen door Israëlische kogels.
/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2018/05/data31468764-a04a10.jpg)
„Heb je dan niets geleerd?”, begroet een man zijn vriend, die op krukken komt aanlopen bij het tentenkamp aan de grens. Hij is niet de enige die terugkomt nadat hij gewond is geraakt, er lopen meer jongens met verband om hun been of op krukken.
Bij de EHBO-tent wordt een vrouw door twee meisjes uit de auto gehesen. Verplegers leggen haar op een stretcher. Drie van hun collega’s zitten zelf met betraande ogen op een stoeltje naast de tent naar adem te happen: een van de drones liet de patronen los boven hun ambulance. Een paar jongens proberen met een stok de traangaspatronen van het dak van een grote tent te vissen. Ze kunnen de patronen hergebruiken om molotovcocktails van te maken.
Zodra de drone uit zicht is, gaan ook de vrouwen weer naar de plek waar de rookpluimen en de Israëlische scherpschutters op afstand te bekijken zijn.
Daar komt de drone weer aan. Rennen.