Vogelvrije bomenlanen

Opnieuw worden lange en oude bomenlanen bedreigd. Het kabinet heeft besloten om 50 miljoen euro uit te trekken voor het ‘veiliger maken van autowegen buiten de bebouwde kom’. Dat betekent de kap van duizenden bomen.

Kappen langs de provinciale wegen (‘N-wegen’) is echter geen garantie voor veiliger verkeer. Want de kern van de verkeersproblemen op deze ‘dodenwegen’ zit vooral in het grote verschil in tempo van de verschillende verkeersgebruikers: automobilisten, e-bikers, fietsers en wandelaars maken deze zogeheten N-wegen met hun onoverzichtelijke kruispunten gevaarlijk. Maar ook onveilig gedrag kan dit veroorzaken. Het is nodig om eerst die problemen in kaart te brengen en dan naar oplossingen te zoeken waarbij ontwerpers en bestuurders zowel de veiligheid van de weggebruiker als de rijkdom van historische bomenlanen in het oog houden.

Bomenlanen zijn belangrijk voor een mooi en duurzaam landschap. Ze dragen bij aan onze zuurstofvoorziening, koelen de lucht in de zomer en temperen de wind. De wereldwijde klimaatdoelstellingen, die in Parijs zijn afgesproken tegen opwarming van de aarde zijn voor ons land nog steeds met veel moeite te halen. Waarom zou je iets dat daaraan bijdraagt laten verdwijnen? Bomen, ook oudere, dragen bij aan de ecologie; lanen vormen belangrijke leefplekken voor vogels, vleermuizen en andere dieren, en planten.

Koolstofmonoxide

Daarnaast reduceren bomen de nadelige gevolgen van onze toegenomen mobiliteit: ze nemen koolstofmonoxide en fijnstof op. Volgroeide bomen in historische bomenlanen zijn geïntegreerd in ons wegennetwerk en ons landschap. Die enkele en dubbele rijen beuken, linden en iepen leggen lange lijnen in het landschap.

Denk aan de beuken van de Middachter Allee in Gelderland, aangelegd in de achttiende eeuw. Of de iepen en linden langs de rechte wegen in de oude droogmakerijen van Noord-Holland, zoals de Beemster en de Zijpe. Die bomenlanen horen bij het eigen karakter en de schoonheid van elke streek.

Landschappen met lommerrijke lanen worden over het algemeen hoog gewaardeerd en dragen bij aan de lokale economie: het is er prettig recreëren, overnachten en winkelen. Deze bomen vervullen daarmee dezelfde rol als gebouwde monumenten, zoals rijks- of gemeentelijke monumenten.

Sommige bomenlanen zijn wel drie- tot vierhonderd jaar oud, zoals de oude Koningswegen in de Veluwezoom. Van gebouwde monumenten van die leeftijd begrijpt iedereen hoe belangrijk ze zijn voor de identiteit van de omgeving en dat het daarom nodig is ze te behouden. Maar met ‘veiligheid’ als argument lijken bomenlanen vogelvrij.

Zanderig wegdek

Dat is des te gekker omdat wegen en bomen al eeuwenlang met elkaar verbonden zijn. Bomen werden langs routes geplant, ook omdat de wortels bijdroegen aan het versterken van een zanderig of modderig wegdek. De wijze waarop de bomen geplant zijn en de keuze voor bepaalde boomsoorten droegen bij aan de beleving van de reiziger. Zo werd bepaald of de nadruk op de weg lag, of op het nabije of wijdere landschap met een vast punt in het verschiet, zoals een kerktoren.

Zo zijn bomenlanen een deel van de geschiedenis geworden, verbonden met het gebied waarin ze wortel schoten en een bron van verhalen. Het dagblad Trouw in samenwerking met SBNL Natuurfonds raken precies aan zulke gevoelens met het uitschrijven van een Boom van het Jaar-prijsvraag naar de mooiste bomen en hun verhalen.

De massale bomenkap die nu langs de doorgaande provinciale wegen dreigt is onnodig. Maatwerk voor de problemen is juist wel noodzakelijk. Extra beplanting, slimmere weginrichting, passend bij de beoogde snelheid op een bepaald wegvak, en wellicht de kap van enkele bomen op risicovolle plekken, zijn mogelijke oplossingen.

Pijnlijke leegte

Iedereen weet hoe verschrikkelijk lelijk en pijnlijk leeg het voelt als op een vertrouwde route de bomen opeens gekapt blijken te zijn. Dan weet je dat er iets is verdwenen, dat er een landschap is verminkt en dat wij allen iets armer zijn geworden.

Het is dom en korte-termijn-denken om nu al die waardevolle bomenlanen te kappen en zo eeuwen aan landschappelijke identiteit te verliezen, terwijl onze zelfrijdende auto’s binnenkort nauwelijks moeite zullen hebben om binnen de lijnen op de weg te blijven.