De ‘international classroom’ op universiteiten bestaat niet

Studente Vera de Vries (23) twijfelde niet lang toen ze in Groningen moest kiezen tussen een Nederlandstalige of een Engelstalige bachelor psychologie: ze koos Nederlands. Ze wil na haar studie in Nederland klinisch werk doen. „Dan is het bij psychologie best wel handig als je gesprekken kan voeren in een taal die je goed beheerst.” In haar studietraject leert ze de Nederlandse vaktermen kennen.

Zo denken de meeste andere Nederlandse bachelorstudenten psychologie erover: het internationale traject is er vooral voor buitenlandse studenten.

In Groningen volgen hoofdzakelijk Duitsers de Engelstalige bachelor psychologie; slechts 9 procent van de studenten is Nederlands. De Vries hoort van Nederlanders „dat ze zich in de Engelstalige bachelor niet thuis voelen. Er zitten heel veel Duitsers en die klitten een beetje samen.”

Van de pakweg vierduizend eerstejaars psychologie is de afgelopen drie jaar het aandeel buitenlandse studenten gegroeid van 25 naar 40 procent. Van een international classroom, met vele nationaliteiten bij elkaar, is echter geen sprake. En daar gaat het minister Ingrid van Engelshoven (Onderwijs, D66) wel om. Nederlandse en buitenlandse bachelorstudenten gaan meestal gescheiden naar college, in Nederlandstalige en Engelstalige trajecten. Deze zomer komt Van Engelshoven met een notitie over internationalisering van het hoger onderwijs.

Terwijl hun Nederlandse studentental terugloopt, zien faculteiten psychologie kansen met buitenlandse studenten. Vanaf 2014 zijn zeven van de elf psychologie-faculteiten een Engelstalige opleiding begonnen. Alleen de Universiteit Utrecht en de Open Universiteit bieden de opleiding niet in het Engels aan. Overigens krijgen de meeste studenten aan Nederlandstalige trajecten ook college in het Engels. Zij volgen dan dezelfde hoorcolleges als de Engelstaligen, omdat het te duur is aparte hoorcolleges in verschillende talen te geven.

Zo gebeurt het bijvoorbeeld aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Is dit dan toch de international classroom in bedrijf? Tim Eeftinck Schattenkerk (26), student (Nederlandstalige) psychologie: „In de praktijk mengen deze groepen niet. Los van de collegezaal, er is geen international classroom.” In het Engelstalige traject is slechts 12 procent van de studenten Nederlands.

Ook in Groningen is geen sprake van een international classroom. Daar zijn geen gezamenlijke colleges voor Nederlandstalige en Engelstalige studenten, zodat er echt iets te kiezen is. Pas in het derde jaar volgen Nederlandse studenten college in sommige vakken, samen met internationale studenten, in het Engels. Vaak gaat daarna iedere groep weer haar eigen weg, vertelt studente Vera de Vries. Ze beschrijft hoe de Duitse studenten na het college onderling weer overgaan op hun moedertaal.

Wat onderwijsbestuurders precies bedoelen met een international classroom is onduidelijk. Moet die klas een minimumaantal Nederlandse studenten bevatten? Is het een succes als er voornamelijk buitenlandse studenten zijn? Een woordvoerder van Maastricht University zegt dat het percentage Nederlandse studenten niet bepalend is. Van de eerstejaars psychologie in Maastricht die het Engelstalige traject volgen, is slechts 9 procent Nederlands.

Concurrentie

Annette de Groot, emeritus hoogleraar psycholinguïstiek aan de Universiteit van Amsterdam, vindt de snelle verengelsing bij de faculteiten psychologie „absurd”. „Met buitenlandse studenten kunnen de financiële tekorten tijdelijk worden opgevangen. Maar uiteindelijk gaan we er allemaal op achteruit. Per saldo wordt de universiteit steeds armer”, zegt ze.

Onderwijs aan EU-studenten van buiten Nederland kost de Nederlandse overheid jaarlijks netto zo’n 300 miljoen euro. Nuffic, de organisatie voor de internationalisering van het onderwijs, zet daartegenover dat buitenlandse afgestudeerden die hier blijven de schatkist 1,5 miljard euro per jaar opleveren. De vraag is of psychologen daar evenveel aan bijdragen als ingenieurs en IT-specialisten.

Ontslagen

Op het jaarcongres van de pressiegroep Beter Onderwijs Nederland toonde hoogleraar Annette de Groot vorige maand een staatje van de Dienst Uitvoering Onderwijs, waaruit bleek dat het percentage buitenlandse studenten bij psychologiefaculteiten met sprongen steeg na invoering van het Engels. Volgens haar zien universiteiten vaak geen andere oplossing voor hun krappe financiën dan meer buitenlandse studenten trekken, omdat dat per student extra geld oplevert.

Tot ze vorig jaar met emeritaat ging, maakte ze de discussie over teruglopende studentenaantallen mee bij haar eigen faculteit psychologie aan de Universiteit van Amsterdam. Als de leiding niets zou doen, zouden door gebrek aan inkomsten ontslagen vallen. De oplossing die werd bedacht: komend studiejaar komt er een Engelstalige bachelor. Onmiddellijk steeg het aantal aanmeldingen.

De faculteit psychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam stapte dit studiejaar al over op Engelstalig onderwijs. Het aandeel buitenlandse eerstejaars sprong van 5 naar 57 procent.

Han van der Maas, hoogleraar methoden en technieken aan de faculteit psychologie van de Universiteit van Amsterdam, geeft meteen toe dat er economische motieven achter de nieuwe, Engelstalige opleiding zitten: „Al de opleidingen die het doen, groeien.”

Net als de opleidingsdirecteur voor de bachelor, Ingmar Visser, ziet Van der Maas ook andere voordelen van een Engelstalige traject. De master die hij coördineert, is al internationaal, en zijn faculteit staat mede dankzij prominente, buitenlandse wetenschappers hoog op de internationale ranglijsten. Veel Nederlandse wetenschappers zijn dankzij hun Engelstalige publicaties internationaal bekend. „De Nederlandse wetenschap is internationaal en we hebben een buitenlandse staf. Het is een gigantische trend, die we niet in de hand hebben. We moeten eraan meedoen”, zegt hij.

Macron

Van der Maas zou meer sturing van internationale studentenstromen willen. Maar het Europese verbod op discriminatie maakt dat onmogelijk. Overgaan op het Engels betekent dat meer EU-studenten grotendeels op kosten van de Nederlandse overheid zullen gaan studeren.

Universiteitsbestuurders kijken naar Vlaanderen, waar de verengelsing niet zo ver is voortgeschreden. Daar is met succes een rem gezet op het aantal buitenlandse studenten geneeskunde, met het argument dat er anders niet genoeg Belgische dokters zouden worden opgeleid.

Ook de Technische Universiteit Delft kijkt naar mogelijkheden om de instroom van buitenlandse studenten te kunnen indammen, zeker bij opleidingen met een numerus fixus. Bij psychologie hebben slechts drie van de elf bachelors een numerus fixus. Er zijn dus genoeg alternatieven voor een student die ergens wordt afgewezen.

De Europese Commissie wil op initiatief van de Franse president Macron de Europese samenwerking in het hoger onderwijs uitbreiden door erkenning van elkaars studiepunten. Tegelijkertijd zouden landen dan ook buitenlandse studenten moeten kunnen weigeren. Voorlopig mag dat niet. De hoge instroom van Duitse studenten aan de Nederlandse faculteiten psychologie zal nog wel even doorgaan.