Verbijstering om het Eurovisie dierenfestival

Verbijstering en ontroering liggen dicht bij elkaar tijdens een avondje televisie kijken. NPO 2 toonde zondag een poging om de Europese natuur te promoten: de live uitzending Nature Live. In een curieuze songfestival-opzet prezen Spanje, Roemenië, Slovenië, Noorwegen, Ierland en Nederland hun spectaculaire inheemse diersoorten aan. Vanuit Dublin schakelde de presentator live met de ‘ambassadeurs’ van de deelnemende landen, die allemaal op een indrukwekkende plek in de natuur stonden om hun bijzondere dier in het zonnetje te zetten. Superlatieven werden niet geschuwd om te benadrukken hoeveel moois en bijzonders Europa’s natuur te bieden heeft.

Omdat men misschien wist dat Nederlandse parken niet kunnen concurreren met de Noorse toendra en de Roemeense Karpaten, of omdat de escalatie rondom de Oostvaardersplassen nog te vers in het geheugen lag, had het Amsterdamse team het over een andere boeg gegooid. Menno Bentveld stond op het ABN Amro-gebouw op de Zuidas bij een nestelende slechtvalk. Stadse natuur ten top.

Nu ben ik meestal wel te porren voor dierenfilmpjes. Ik hou van dieren en van mooie beelden en sinds de series van BBC Earth gaat dat vaak samen. Nature Live balanceerde echter ergens tussen lachwekkend en bevreemdend en riep vooral veel vragen op. Waarom deze landen? Waarom deze opzet? En überhaupt, was dit serieus bedoeld? Van mij geen douze points.

Nog niet helemaal bekomen van dit Euro-promofilmpje sloeg de ontroering toe bij het verhaal van de Vlaamse acteur Michel van Dousselaere die door progressieve afasie zijn spraakvermogen kwijtraakt. De documentaire Michel – Acteur verliest de woorden, uitgezonden op Canvas, trekt een parallel tussen het theater en het echte leven van de acteur. Waar een toneelspeler het meest bang voor is, de bühne opgaan zonder het stuk en de tekst te kennen, dat overkomt hem nu echt. Zijn vrouw Irma Wijsman, die de film heeft gemaakt, wijkt niet van zijn zijde. Sterk en met humor neemt zij de regie over. Ook hier gaat de vergelijking tussen toneel en de werkelijkheid op.

Lees ook dit interview met Michel van Dousselaere en zijn vrouw Irma Wijsman: ‘Je mag om hem lachen. Dat maakt het leven ook licht’

Wat is een acteur nog zonder taal? Heel veel, lijkt de documentaire te zeggen. Van Dousselaere speelt ondanks zijn diagnose nog een laatste rol in het stuk Borgen. Weliswaar met souffleuse, maar het spel, de interpretatie, is nog van hem. En ook in zijn dagelijkse leven lijkt hij in zijn stilte open en benaderbaar. Met zijn vriendelijke glimlach en warme blik is hij tegelijkertijd ontwapenend en ontwapend.

Ben je daar nog Michel?

Toch is het afscheid al begonnen. Dat blijkt uit de worsteling van vrienden en collega’s die niet weten of ze over hem in de tegenwoordige of verleden tijd moeten praten. Hij is nog wel Michel, maar is hij ook nog acteur?

Van Dousselaere praat weinig in de documentaire, en toch wordt zijn gemoedstoestand duidelijk: verdrietig, angstig, maar ook dankbaar en strijdbaar. De worsteling met het voortschrijdende verlies is aangrijpend in beeld gebracht. Bijzonder raak is de monoloog die door de documentaire gevlochten is. Daarin spreekt de mens Michel de acteur Michel toe. Hij moedigt hem aan, staand op de planken voor een lege zaal: „Je gaat het toneel op, je hebt het eerder gedaan. Je hebt het lef om daar te staan.” Maar ook: „Ben je daar nog Michel?” De acteur glimlacht vanuit de coulissen. Hij weet wat er gaat komen. Hij loopt in een labyrint met als enige houvast zijn vrouw, die hem ook deze laatste woorden souffleert.