Het gaat slecht met de populairste dieren op aarde

De tijger, de leeuw, de olifant: we zien ze vrijwel elke dag. In advertenties, stripboeken, tekenfilms of als knuffelbeest. Maar die dieren zelf hebben niet veel voordeel van hun iconische status, schreef een internationaal team biologen vrijdag in PLOS Biology. Doordat ze zo alom vertegenwoordigd zijn, denkt het brede publiek dat het veel beter gaat met die bekende dieren dan eigenlijk het geval is.

Bepalen welke dieren het populairst zijn bij mensen is nog niet zo gemakkelijk. Natuurlijk hebben we allemaal wel een vermoeden – ijsberen! panda’s! – maar om tot een officiële top-10 te komen, gebruikten de onderzoekers maar liefst vier methoden. Ze lieten 4.522 mensen een online vragenlijst invullen, ze enqueteerden 224 basisschoolkinderen in Frankrijk, Spanje en Engeland, ze keken welke dieren prominent geportretteerd werden op de dierentuinenwebsites in honderd wereldsteden en ze turfden de soorten die te zien waren op de dvd-hoezen van Disney- en Pixar-films.

Lees ook: Niemand weet precies hoeveel wilde panda's er nog zijn

Uiteindelijk kwamen ze uit op een lijst met tien dieren (dertien soorten, maar voor het gemak worden onder meer de Aziatische en de Afrikaanse olifant samen als één geteld): tijger, leeuw, olifant, giraffe, panter, panda, jachtluipaard, ijsbeer, wolf en gorilla.

Vervolgens vroegen de onderzoekers aan Amerikaanse studenten welke van deze dieren kwetsbaar of bedreigd zijn. De ijsbeer, de tijger en de panda hebben het moeilijk, maar met de bedreigde status van de rest valt het wel mee, aldus de ondervraagde studenten.

Alleen de wolf maakt het goed

In werkelijkheid gaat het van die top-10 alleen met de wolf redelijk goed. De rest van de dieren heeft van de internationale dierenbeschermingsorganisatie IUCN het label ‘kwetsbaar’, ‘bedreigd’ of ‘ernstig bedreigd’ gekregen. Populatieomvang en leefomgeving van de iconische dieren zijn bijzonder sterk afgenomen in de laatste decennia – van het oorspronkelijke verspreidingsgebied van de Aziatische olifant is bijvoorbeeld nog maar 15 procent over.

De biologen deden nóg een onderzoek: ze lieten 42 vrijwilligers in Frankrijk tellen hoeveel van de iconische dieren ze per dag ‘tegenkwamen’ binnen een week – op posters, in speelgoedwinkels, op televisie, noem maar op. Gemiddeld zagen ze onder meer 4,4 afgebeelde leeuwen per dag.

„Op jaarbasis kom je daarmee uit op twee tot drie keer zoveel leeuwen als er in heel West-Afrika in het wild leven”, aldus de onderzoekers in hun artikel. En 48,6 procent van de knuffelbeesten die worden verkocht door de Amerikaanse webwinkel Amazon (teddyberen uitgezonderd) behoort tot de iconische top-10.

Dat geliefde diersoorten juist voordeel zouden hebben van hun status noemen de auteurs een vooroordeel. De bescherming moet beter, concluderen ze. Dat kost geld, maar daarvoor hebben ze een oplossing bedacht: bedrijven die de top-10-dieren als logo willen gebruiken (of als tekenfilm- of stripfiguur) zouden een geldbedrag moeten doneren. Net zoals nu ook al moet worden betaald voor bedrijven die willen pronken met een foto van de Eiffeltoren of met het logo van een beroemde voetbalclub.