Lastig focus te vinden in ‘De Oresteia’

Moord, wraak, wreedheid, gerechtigheid, vergelding: dit zijn de sleutelwoorden uit de klassieke tragedie De Oresteia (458 v.Chr.) van Aischylos. Alles begint met de vloek op het huis Atreus, waarvan legeraanvoerder Agamemnon zijn dochter Iphigeneia offert om gunstige wind te smeken van de goden. Bij moord hoort bloed, een woord dat in bijna elke zinswending klinkt. Regisseur Theu Boermans laat bloed vanuit de godenhemel neerstromen op de personages. De zee tussen Griekenland en Troje verbeeldt hij door een eindeloos ronddraaiend toneel met goudgele golven. Camera’s vangen de acteurs en tonen hun gezicht op immense schermen. Voor de toeschouwer is het lastig hierdoor focus te vinden.

De grootste kracht van Boermans’ regie ligt niet in beeld, eerder in tekstweergave. Het drama markeert de overgang naar Atheense democratie. De bewerking (uit 1999) is van de Engelse dichter Ted Hughes, die opent met een waardige oude man als verteller, Hans Croiset. Daarna verschuift het perspectief naar Anniek Pheifer als Klytaimnestra, die haar man Agamemnon (Bram Coopmans) vermoordt. Zoon Orestes (Bram Suijker) zint op wraak. Pheifers rol is groots, de hele tragedie door. Haar confrontatie met zieneres Kassandra, een aangrijpende Romana Vrede, is een schitterend samenspel tussen innerlijke vertwijfeling en uiterlijke kracht. Na de moord toont Pheifer het voor deze tragedie perfecte spel: extatisch en rationeel tegelijk.

De vraag blijft waarom de regie voor een quasi-dynamische toneelbeeld kiest. In 1977 deed De Appel de Oresteia en in 1980 volgde een fameuze versie door de Berlijnse Schaubühne. In beide gevallen was het toneelspel een werveling en voelde je als toeschouwer een intense dynamiek. Die blijft nu achterwege, behalve als Boermans met enkele geweldige spelers inzet op de vernietigende werking van irrationele krachten, die óók in ons leven. Dan krijgt zijn Oresteia vleugels.