De supermarkt moet het van de Duitsers hebben

Aan de rand van Vlodrop staat deze maand nog een wit reuzenrad van 53 meter hoog. Eindbestemming: Panama. Achter het rad begint een bruin-groene lappendeken van akkers en weilanden. Sinds de jaren zeventig bepaalt attractiebouwer Vekoma Rides de skyline van dit Limburgse dorp met 2.345 inwoners.

„Een testopstelling”, zegt marketingdirecteur Peter van Bilsen. Al is het tegenwoordig amper nodig om een attractie op te bouwen ter controle, dat kan digitaal. „We vinden het er leuk uitzien.” Soms mogen Vlodroppers ritjes maken.

De directeuren van Vekoma hebben altijd ingespeeld op de wisselende behoeften van de wereld om hen heen. Hendrik op het Veld begon Veld Koning Machinefabriek in 1926 als producent van landbouwwerktuigen. In de jaren vijftig werd staalconstructies maken voor de toen bloeiende Limburgse mijnindustrie de hoofdtaak.

De mijnbouw mag al lang ter ziele zijn, Vekoma doet het nog steeds goed. Het afgelopen jaar zijn er honderd personeelsleden bijgekomen. Wel is de binding met de directe omgeving in de loop der jaren minder geworden. Toen de tracks, de banen waarop achtbaankarretjes rijden, nog in Vlodrop werden gemaakt, kwam de helft van Vekoma’s personeel uit het dorp. In de jaren negentig is dat werk uitbesteed aan Tsjechië, waar het goedkoper is. Nu werkt er nog een enkele Vlodropper bij Vekoma. „We zitten hier, en daar is alles mee gezegd”, zegt Van Bilsen.

‘Turning your world around’, is het motto van Vekoma. Dat dit vanuit een blokkerig wit-blauw kantoorpand in Vlodrop gebeurt, is geen bewuste keuze, maar toeval: de oprichter werd er geboren.

Terwijl Vekoma groeit en groeit, verzet Vlodrop zich tegen de krimp. Het dorp is één van de zes kernen van de gemeente Roerdalen en ligt in een ‘anticipeerregio’ – een term van de rijksoverheid. Het inwoneraantal daalt langzaam maar zeker: met 4 procent tot 2040, is de verwachting. Op dit soort plekken moet iets gebeuren, anders is er kans op een vrije val – zoals in de tien krimpregio’s die Nederland telt. Daar daalt de bevolking met 14 procent tot 2040. Daar blijven huizen leegstaan en verdwijnen supermarkten, scholen en banen.

Wat is het grootste probleem van krimpende gemeentes? NRC sprak met 26 burgemeesters: Krimpgemeenten heten liever krachtgemeenten

De kwaliteit van leven is in Vlodrop in wankel evenwicht. Het valt of staat met de aan- of afwezigheid van geestdriftige actievelingen. ‘Leefbaarheid’ was waarschijnlijk het meestgebruikte woord in de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen – maar de gemeente ondersteunt alleen. Inwoners die aan de leefbaarheid willen werken, moeten zelf het voortouw nemen.

De man die terugkwam

„Pappa, kom je?” Dochter Maya (6) zit aan de eettafel terwijl Etienne Mulders de ham-kaastosti’s uit het ijzer haalt. Hij geniet in Vlodrop bekendheid als ‘de man die terugkwam’. „Ik ging hier weg om te studeren en kwam terug als papa van twee”, zegt hij. „Het Vlodrop van mijn jeugd was 20 procent groter dan het nu is.” Mulders kwam terug voor zijn familie, vrienden, de natuur en de ruimte. In zijn tuin staat een trampoline.

Hij beschouwt het als zijn verantwoordelijkheid Vlodrop levendig te houden. Mulders organiseert een dorpsbarbecue zodat er meer saamhorigheid ontstaat onder Vlodroppers. „We moeten het dorp overeind te houden. Anders raak je in een neerwaartse spiraal.” Genoeg te doen: „Veel verenigingen draaien op bestuursleden die er al jaren zitten en niet altijd meer even enthousiast zijn.”

De fanfare blijft nét overeind. Bij dorpshuis De Blokhut staat het water ze aan de lippen. De sporthal wordt waarschijnlijk gesloopt omdat de stookkosten te hoog zijn. „De volleybalvereniging, de handbalvereniging en de schutterij hebben het veld al moeten ruimen.” Mulders wil niet fatalistisch overkomen. „Vlodroppers zaten met hun armen over elkaar naar de gemeente te kijken: los het maar op. Nu beseffen we dat we zelf aan de slag moeten.” In werkgroepjes ontwikkelen dorpelingen toekomstplannen voor de sporthal en het dorpshuis.

De gemeente Roerdalen probeert ‘aan te sturen op geluk’: er is een gelukscoördinator aangewezen en een boek samengesteld waarin geluksplekken zijn gebundeld. In maart is er jaarlijks een geluksdag.

Het kan simpeler. Een gelukkig leven voor mensen in deze kernen is een leven zoals het altijd is geweest: het zwembad en de supermarkt om de hoek, een sportvereniging, een school en een fijn café. Al die voorzieningen zijn in de buurt. Maar hoelang nog – dat is de vraag die veel inwoners bezighoudt.

Opheffingsnorm

Etienne Mulders is niet de enige die terugkwam: hij heeft een grote vriendengroep en veel van hen zijn in Vlodrop blijven wonen of na de studie teruggekeerd. Dat is toeval, zegt hij. De meeste mensen vertrekken voorgoed.

Als de vriendengroep was weggebleven, werd het notarishuis aan de Bergerweg nu misschien niet opgeknapt. Lars van Engelen (37), jeugdcoördinator bij de voetbalvereniging verderop, heeft het statige pand – vierhonderd vierkante meter woonoppervlak – een poosje geleden gekocht. „Hier komt onze slaapkamer”, zegt Van Engelen, terwijl hij op de zolder van het gestripte gebouw om zich heen wijst. Over ruim een jaar moet het af zijn, is de planning.

De ongeveer dertig kinderen van de vriendengroep gaan naar de Sint Martinusschool. Die heeft 108 leerlingen. De opheffingsnorm van de overheid is 58 leerlingen. Zijn er minder, dan moet de school dicht.

Van Engelen maakt zich net als andere jonge ouders uit Vlodrop zorgen over de toekomst van de school. Zijn drie kinderen gaan erheen. „Wij hebben in ieder geval ons best gedaan om het aantal leerlingen op peil te houden.”

Naast Vlodrop bestaat Roerdalen uit het ‘boerendorp’ Montfort, ‘het forensendorp’ St. Odilliënberg, Melick, Herkenbosch, Posterholt – de grootste plaats, met 4.500 inwoners. „In Vlodrop is het calimerocomplex vaak voelbaar”, zegt Etienne Mulders. Calimero, een tekenfilmkuikentje, is bekend om zijn beteuterde uitspraak: „Zij zijn groot en ik is klein, en da’s niet eerlijk, o nee.” Op zijn kop draagt hij een halve eierdop met een barst erin.

Je vindt het complex terug in de manier waarop inwoners praten over hun dorp. De directeur van de basisschool, die zelf in Roermond woont, noemt Vlodrop een „geografische uithoek”.

In Vlodrop wonen vooral mensen die er altijd al hebben gewoond, zegt makelaar Dennis Schmitz. „En mensen die zich in de stad geen woning kunnen veroorloven.” Volgens hem schrikken klanten soms als hij ze meeneemt naar Vlodrop. „Hier?” Vlodrop ligt op een kwartier rijden van Roermond, waar het gros van de inwoners werkt, bijvoorbeeld bij isolatiebedrijf Rockwool, het enorme Designer Outlet-centrum, of als ondernemer. Met de bus is het net iets langer reizen. Zo afgelegen is het dus niet. Maar het is wel nét iets verder weg dan de andere kernen.

Krimpgebied Vlodrop - Ontwikkeling voorzieningenniveau per wijk in krimpgebieden

Elftal bij elkaar bellen

Je ziet de nederigheid van Vlodroppers ook terug in de manier waarop de voetbalvereniging niet lang geleden uit het dorp verdween. De gemeenteraad had laten vallen dat het te duur werd in alle zes de dorpen een voetbalvereniging te subsidiëren. In Vlodrop concludeerden ze: dan moeten wij fuseren met een andere club. Het aantal spelers was vaak net te laag voor een comfortabel clubbestaan. Jeugdcoördinator Lars van Engelen: „Op wedstrijddagen moest ik soms het hele dorp afbellen om een elftal bij elkaar te krijgen.”

De Vlodroppers voegden zich bij de club van Posterholt. Dat ging niet gemakkelijk: trainers zeiden hun vrijwilligersfunctie op omdat ze zich met de nieuwe club niet verbonden voelden. Een oplossing voor de krappe financiën was de fusie overigens niet, zegt Van Engelen. Des te wranger dat de andere clubs niet hoefden te fuseren.

Van Engelen schrijft dat laatste toe aan gebrekkige daadkracht in het bestuur van Roerdalen. „De politici vinden het lastig om impopulaire beslissingen te nemen. Veel mensen kennen gemeenteraadsleden persoonlijk.”

In Hobby Shop Lammers lijkt de tijd stil te staan, daarom komen mensen er graag. Eigenaar Rick Verheggen (27) probeert aan een werkbank een autosleutel uit elkaar te halen; het batterijtje moet eruit. Een man met een groene jagershoed houdt een schroef tussen duim en wijsvinger. „Je kunt ze hier per stuk kopen. Per stúk!” Kruimelwerk, bedoelt-ie. „Het is een wonder dat dit hier nog staat.”

Dat komt op conto van de familie Verheggen, die de winkel veertien jaar geleden overnam. Rick assisteerde toen al, na school en in het weekend. Het ligt ook aan de praktische werkelijkheid dat deze winkel kan overleven. De Gamma een paar dorpen verderop is twintig minuten rijden.

Alleen de wijnboetiek en de hobbyshop zijn vijf dagen per week geopend. De horeca is soms alleen in het weekend open. Rick Verheggen: „Je ziet de restaurants komen en gaan.”

De kleine Spar verdween een poosje geleden. Veel ouderen hadden daar moeite mee, omdat ze er graag een praatje maakten. Aan de rand van het dorp zijn twee grote supermarkten, waar ook veel Duitsers winkelen.

Ten noordoosten van Vlodrop ligt Nationaal Park De Meinweg, met uitgestrekte bossen en heidevelden. Veel omwonenden mountainbiken er. Verspreid door de regio staan zo’n tien ‘ruimdenkende sauna’s’, met grote parkeerplaatsen beschut door hoge heggen. Veel tankstations ook. Nederlanders gaan naar Duitsland voor benzine, maar de Duitsers komen hier voor diesel.

In de supermarkt het dichtst bij de grens zijn de eerste vier paden volgestouwd met pakken koffie. Daarna volgen de trays frisdrank. Die spullen zijn duurder in Duitsland en daarom heeft dit supermarktje er een verdienmodel van gemaakt. Op de parkeerplaats zie je alleen Duitse nummerplaten.

Invloed uitoefenen

De statafels in De Blokhut dragen blauwe ‘rokken’ tijdens de enige politieke avond in de aanloop naar de raadsverkiezingen van maart. De vrijwilligers van het buurthuis vinden dat de gemeente niet zonder zo’n bijeenkomst kan, en hebben de zes lijsttrekkers uitgenodigd. Mede-organisator Marianne Rietjens (65) zet een glas cola light met ijs op een statafel. Ze heeft haar hele leven in Roermond gewoond, maar is drie jaar geleden haar zoon en kleinkinderen achternagegaan toen die naar Vlodrop verhuisden. Rietjens, gekleed in een felgele blouse, heeft al de hele avond een twinkeling in haar ogen. „Kijk dan: daar zitten ze gewoon, de politici. Je kunt hier invloed uitoefenen. Dat beseffen veel mensen niet.”

In Vlodrop wil ik nog niet dood gevonden worden, zei Rietjens vroeger altijd, en maar half voor de grap. „Nu besef ik dat je in Roermond onzichtbaar bent.”

Correctie (6/4): In een eerder versie van dit artikel stond dat de werkeloosheid in Roerdalen 3,7 procent is en dat er 496 in de bijstand zitten. Dat klopt niet: het is informatie over een andere gemeente.