Nee, dit was geen vergissing van de groendienst

Na 25 jaar heeft de Duitse gemeente Stuttgart het kunstwerk Sanctuarium van Herman de Vries vernietigd: al het onkruid, de struiken en de zes à zeven meter hoge boompjes in het cirkelvormige ijzeren hekwerk zijn weggehaald. Het hek met de goudkleurige punten in de top van de spijlen, staat er nog wel.

De vernieling van het kunstwerk werd opgemerkt door Dagmar Feuerstein, een kunstenares die er dagelijks langskomt. „Vorige herfst werd er gesnoeid, dat had ik al gezien. Maar twee weken geleden was het kunstwerk opeens leeggehaald. Het zag er vreselijk uit.” Ze bracht de vernieling, vertelt ze, in haar eigen atelier ter sprake tijdens de Museumnacht in Stuttgart, 17 maart. De Stuttgarter Nachrichten besteedde er vervolgens aandacht aan. Het bleek niet om een vergissing van de groendiensten te gaan, maar om het toepassen van regels op het gebied van stadsnatuur.

Vrij spel

Sanctuarium stond sinds 1993 op een groenstrook die ingeklemd ligt tussen wegen en waar dagelijks vele duizenden auto’s langsrazen. Het was één van tien kunstwerken die na afloop van een grote landbouwtentoonstelling zijn blijven staan. De doorsnee is elf meter.

Bedoeling van het kunstwerk is dat de kijker de spanning ervaart tussen cultuur en natuur. Binnen het omringende hekwerk heeft de natuur vrij spel, waar de kijker niet op in mag grijpen. Een beetje zoals in kerken een koorhek het altaar beschermt, vandaar ook de titel Sanctuarium, wat heiligdom betekent. Herman de Vries (1931) maakte er meerdere, waaronder ook in Münster.

De Vries woont sinds 1970 in Duitsland, maar niet in Stuttgart. Hij hoorde van de verwijdering via Dagmar Feuerstein. De Vries: „De gemeente heeft geen contact met mij opgenomen, ik heb begrepen dat ze zich beroepen op voorschriften over het uitzicht. Die voorschriften ken ik niet. Maar ik weet wel wat staat beschreven in het concept van het kunstwerk. Het is een beschermde, heilige plaats, waar niks mee mag gebeuren.” 

Onherstelbaar

De Vries heeft Sanctuarium „een paar jaar geleden” voor het laatst gezien: „Het was een klein bosje geworden.” Hij overweegt verdere stappen, zegt hij. „Ik ben vooral erg verdrietig. Maar ik beraad me ook op mijn juridische positie.”

Sanctuarium is in Stuttgart ook altijd omstreden geweest. De Vries: „Ik herinner me wat de kranten in het begin schreven: dat ze wel wisten wat daar zou verschijnen, namelijk onkruid. En dat klopt. Want op onkruid ontstaat de volgende vegetatie.”

Hoe dan ook is het kunstwerk vrijwel onherstelbaar. Dagmar Feuerstein: „Je kunt de natuur weer zijn gang laten gaan. Maar dan moet je dus minstens twintig jaar wachten voordat het weer lijkt op hoe het was.”