Troebel drama over neonazi-terreur

Wil de Duits-Turkse filmmaker Fatih Akin nu beweren dat zelfmoordterrorisme het gevolg is van wanhoop over onbestrafte neonazi-terreur? Vast niet, maar het tekent Aus dem Nichts dat je zo’n conclusie kan trekken: een intense, maar onhandige politieke thriller.

Heldin is Katja (Diane Kruger), die met de Turkse Nuri (Numan Acar) trouwt terwijl hij een celstraf uitzit wegens hasjhandel. Vijf jaar later is Nuri een brave Hamburgse huisvader en laat Katja hun zoontje Rocco op zijn kantoor achter als ze naar de sauna gaat. Bij terugkeer zijn vader en zoon in stukken gereten door een spijkerbom.

In Aus dem Nichts zit de camera dicht op de huid van weduwe Katja, een emotionele tour de force waarmee actrice Diane Kruger in Cannes de prijs voor beste actrice won. Katja dempt haar verdriet met hasj en coke, en dat levert complicaties op als de politie huiszoeking doet: misschien hangt de bomaanslag samen met Nuri’s criminele verleden. Dan duiken twee verdachten op, neonazi’s. En beweegt deze drieakter van rouwverwerking via rechtbankdrama naar wraakthriller.

Lees ook een interview met regisseur Fatih Akin over ‘Aus dem Nichts’: ‘Ik film mijn eigen angst en woede’

Inspiratie voor Aus dem Nichts zijn de moorden op tien vooral Turkse Duitsers door terreurgroep Nationalsozialistischer Untergrund tussen 2000 en 2007, die ook spijkerbommen in straten met Turkse winkels liet afgaan. De NSU bleef lang onbestraft omdat de Duitse politie de daders hardnekkig in Turkse criminele kring zocht. Maar juist die context maakt Aus dem Nichts nogal troebel. Slachtoffer Nuri heeft, anders dan de echte NSU-slachtoffers, namelijk een strafblad, wat het handelen van de Duitse politie redelijk maakt. De rechtsstaat faalt niet zoals in de NSU-zaak: nabestaanden zullen zich bekocht voelen. Terwijl deze film hun leed juist invoelbaar lijkt te willen maken, met een blonde, Duitse heldin voor optimale identificatie.

Door de strakke focus op Katja’s beleving, van wanhoop naar razernij, pleit de film bovendien voor geweld en eigenrichting. Dat hielp de film in de VS misschien aan een Golden Globe, maar is dat Akins moraal? Zo ja: bah. Zo nee, dan is de les dat actueel politiek drama een minimum aan objectieve afstand vereist.