In Den Haag en Brussel is met zorg gereageerd op het bericht zaterdag in NRC dat de Europese Unie pantservoertuigen heeft gefinancierd die het Turkse leger inzet langs de Syrische grens. De pantservoertuigen kunnen worden gebruikt om Syrische vluchtelingen op te sporen die de grens willen oversteken. De vluchtelingen lopen vervolgens de kans te worden beschoten. In de praktijk zit de grensmuur die Turkije heeft gebouwd dicht voor Syriërs die de oorlog proberen te ontvluchten. Alleen met hulp van mensensmokkelaars bereiken sommigen Turkije.
„Het nieuws roept veel zorgen op”, zegt D66-Kamerlid Maarten Groothuizen. „Het kan niet zo zijn dat mensen die vluchten voor oorlog worden doodgeschoten. Ik wil graag van minister Blok (Buitenlandse Zaken, VVD) weten wat er precies is geleverd en onder welke voorwaarden.”
Human Rights Watch publiceerde vorige week een rapport waarin ooggetuigen melden dat Syrische vluchtelingen die probeerden de grens over te steken, zijn doodgeschoten door het Turkse leger. Sinds september zouden zo zeker veertien Syriërs zijn omgekomen, onder wie vijf kinderen. Inwoners van de grensregio vertelden ook aan het journalistieke platform EIC, waarvan NRC deel uitmaakt, dat vluchtelingen worden beschoten.
De pantservoertuigen van het type Cobra II zijn niet met wapens geleverd. Wel zijn ze uitgerust met warmtegevoelige camera’s die mensen al van kilometers afstand kunnen waarnemen. De beschietingen vinden plaats vanaf wachttorens op de grensmuur. Het gaat om 82 voertuigen, waarvan er ruim dertig langs de Syrische grensmuur worden ingezet, aldus de Europese Commissie. De Commissie zegt niet in staat te zijn berichten over dodelijke schietincidenten te verifiëren.
„Ik begrijp dat het niet eenvoudig is”, zegt Groothuizen, „maar ik vind dat we moeten proberen om deze informatie boven tafel te krijgen. Ik wil dus graag weten wat Turkije doet om dit te onderzoeken.” Ook coalitiepartner VVD is kritisch. „Als blijkt dat deze middelen echt voor mensenrechtenschendingen worden gebruikt, dan moeten we Turkije daar op aanspreken”, aldus Kamerlid Bente Becker.
Volgens Bram van Ojik van GroenLinks past het bericht in een groter verhaal, „waarin alles wordt gedaan om vluchtelingen buiten de EU te houden. Uit het artikel en de rapporten van Human Rights Watch doemt een beeld op dat in strijd is met internationale verdragen. Volgens het Vluchtelingenverdrag hebben andere landen de verplichting om mensen die vluchten voor oorlog op te vangen.”
„Dit lijkt me het zoveelste bewijs dat er dingen misgaan met de opvang van Syrische vluchtelingen”, zegt Sadet Karabulut van de SP. „De Europese Commissie moet op zijn minst uitzoeken of het klopt dat vluchtelingen de grens niet over kunnen en dat er doden vallen.”
Kati Piri, europarlementariër voor de PvdA en Turkije-rapporteur voor het parlement vindt het „te makkelijk om te zeggen: ‘de Cobra’s zijn officieel geen wapens, dus de EU is nergens voor verantwoordelijk’”. Door de Turkijedeal zit Europa in een ongemakkelijke positie, zegt ze. „Als je Turkije ergens op aanspreekt, krijg je gelijk de bal terug. Dan zeggen ze: ‘Jullie zouden meer vluchtelingen opnemen en dat doen jullie ook niet’.”