‘Kunstmatige intelligentie bedreigt stroomvoorziening’

Elektrische auto’s en zonnepanelen zorgen ervoor dat de stroomvoorziening extra kwetsbaar wordt. Digitale elektriciteitsnetwerken zijn veel complexer dan analoge, en omdat steeds meer zelflerende en autonoom beslissende apparaten aangesloten worden op het net, ontstaan nieuwe risico’s waar nog onvoldoende zicht op is. Daarvoor waarschuwt de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli), een adviesorgaan van de regering, vandaag in een rapport.

Neem het effect van software voor zonnepanelen, die bepaalt of de panelen stroom aan het net leveren of juist voor de eigenaar houden. „Daarin zitten algoritmes die met behulp van kunstmatige intelligentie zelfstandig op bepaalde omstandigheden zoals het weer reageren. Daar komt soms geen mensenhand meer aan te pas”, zegt Rli-raadslid Annemieke Nijhof in een toelichting. „Vooral als heel veel zonnepanelen met dezelfde software op dezelfde signalen gaan reageren, kan dat significante impact hebben.” Er zijn nog geen grootschalige storingen geweest, maar in Duitsland heeft men in veel zonnepanelen nieuwe software moeten installeren nadat bleek dat de software-instellingen tot massaal afschakelen van zonnepanelen en windmolens kon leiden.

Ook veel elektrische auto’s zijn uitgerust met software die op afstand en automatisch geüpdatet wordt. Nu rijden nog enkele tienduizenden van die auto’s rond, maar als dat er honderdduizenden of zelfs miljoenen worden, kan dat onvermoede gevolgen hebben. „Als zoveel auto’s tegelijk een update krijgen waarmee wat fout gaat, dan kan dat grote consequenties hebben, bijvoorbeeld massale in- en uitstroom van elektriciteit op die netwerken.”

Voorproefje met digitale klokken

Ook dit is volgens de Rli voorzover bekend niet eerder in Nederland gebeurd. Wel kregen we vorige week ook hier een voorproefje van wat er mis kan gaan met het complexe digitale Europese stroomnetwerk. Toen bleek dat digitale klokken achterliepen als gevolg van een stroomconflict tussen Servië en Kosovo. Deze klokken gebruiken de specifieke frequentie van wisselstroom om de tijd te bepalen. Die frequentie was door problemen in de twee landen in Nederland licht gedaald, waardoor de tijd niet meer goed werd gemeten. De foute tijdsregistratie zorgde deze maand op een aantal plekken ook voor het uitblijven van de maandelijkse luchtalarmtest. „Dat bewijst eens te meer hoe kwetsbaar het netwerk is, en hoe internationaal deze problematiek is”, zegt Nijhof.

Lees ook: Klokken lopen achter door internationale ruzie.

„Op het moment dat je massaal auto’s gaat opladen, stroom eruittrekken, stroom terugleveren; dan is het de vraag of de huidige instrumenten om in te grijpen voldoende zijn,” zegt Nijhof. „Kunnen we bij grote problemen nog bij de software in auto’s komen, in de slimme meters, in de zonnepanelen? Het ecosysteem wordt veel complexer, en de mogelijkheden om in te grijpen zijn minder evident.”

Het kabinet moet volgens de Raad investeren in kennis om samen met energiebedrijven de gevaren van kunstmatige intelligentie en digitalisering te onderzoeken en weg te nemen.