‘Vertrouwelingen’ loodsen Poetin campagne door

Aan de ene kant van de balie zit Nikolaj Zdor, een oudere invalide Rus uit Kazachstan.

De man aan de andere kant is Oleg Janoesjevitsj, rector van de faculteit tandheelkunde van de prestigieuze Mouskouse Staatsuniversiteit.

„Ik begrijp het”, zegt de rector. „Laten we onze kandidaat schrijven dat er een mogelijkheid moet komen om die uitkering in Rusland te ontvangen.”

„Ik ben al acht jaar jaar bezig”, zucht Zdor.

„Ik snap het hoor”, zegt Janoesjevitsj. „Hier heeft u een sticker.”

In het echte Russische leven zullen de uitkeringstrekker en de rector elkaar niet snel tegen het lijf lopen. Maar komende zondag wil president Vladimir Poetin gekozen worden voor zijn vierde termijn, als het even kan met een grote opkomst en een ruime marge.

Daarom zit rector Janoesjevitsj hier tijdens het spreekuur achter de balie, in een groot betonnen gebouw van de gemeente Moskou, onder het oog van camera’s. Zijn hoogtezon-bruine woordvoerder drentelt gespannen heen en weer. Links zit een Rus die bekend is van tv: komiek Jevgeni Petrosjan.

Janoesjevitsj en Petrosjan zijn ‘vertrouwenspersonen’ van presidentskandidaat Vladimir Poetin. Volgens de kieswet voeren de vertrouwenspersonen campagne, in de praktijk is de functie een erebaantje. De honderden vertrouwenspersonen die inmiddels zijn geregistreerd vormen een lange optocht van grote namen en Russische beroemdheden: zangeres Polina Gagarina, de directeur van het Bolsjojtheater Vladimir Oerin, Margarita Simonjan, de hoofdredacteur van nieuwszender RT. „Een ideale maatschappij in het klein”, zo zei politicoloog Konstantin Kalatsjov tegen de Russische krant Vedomosti.

Verenigd Rusland

Het is amper twee jaar geleden dat Poetins Verenigd Rusland meer dan tweederde van de zetels won in het Russische parlement, de Doema. Nu heeft Poetin zijn machtige partij echter achteloos ter zijde geschoven. Komende zondag doet hij mee als ‘onafhankelijke’ kandidaat, die boven de partijen staat. De logistieke problemen van een solocampagne – geld, vrijwilligers – leken voor Poetin niet te bestaan. Binnen een week bereikte zijn verkiezingskas de maximaal toegestane omvang van 400 miljoen roebel (5,7 miljoen euro). De 300.000 handtekeningen die de ‘partijloze’ kandidaat nodig had waren binnen een maand ingezameld. Nu Poetin eenmaal ‘ja’ heeft gezegd tegen een nieuwe termijn verenigt het Russische volk zich achter zijn leider en dragen duizenden onzichtbare handen hem naar een nieuwe electorale overwinning.

Zo stelt het Kremlin de zaken graag voor, althans.

De werkelijkheid is prozaïscher. Neem rector Janoesjevitsj: die is lid van het Algemeen-Russische Volksfront, een ‘maatschappelijke beweging van actieve burgers’. Dat klinkt democratisch, maar de leider van die beweging is Vladimir Poetin, en de leden van de beweging zijn opvallend vaak afkomstig uit Verenigd Rusland.

Partij en Volksfront zijn in feite inwisselbaar, vertelt journalist Andrej Pertsev, die politieke analyses schrijft voor het Moskouse Carnegiecentrum. „Al die structuren zijn fake. In feite wordt alles georganiseerd door de overheid.”

Het feit dat Poetin zonder zijn partij de verkiezingen in gaat, maakt niets uit: zijn campagne is de verantwoordelijkheid van het machtige Russische staatsapparaat. „Op het lokale niveau is dat het regiobestuur”, zegt Pertsev. „Op het landelijk niveau doet het Kremlin dat.”

Gebeld door de burgemeester

Van de 400 miljoen roebel die is gestort in Poetins verkiezingskas is slechts één donatie (30.000 roebel) afkomstig van een privésponsor. De rest komt van Verenigd Rusland en van tientallen fondsen voor ‘regionale samenwerking en ontwikkeling’. Tot de Doemaverkiezingen van 2016 waren dit fondsen van Poetins partij.

Laten we ons niet blind staren op het geld, zegt Pertsev. De steun voor zijn campagne is breder, maar niet spontaan. Die enorme billboards langs de weg hebben Poetins campagne waarschijnlijk bijna niets gekost – de reclamebedrijven zijn gebeld door de burgemeester. Hoeveel de Russische popsterren hebben gekregen voor de song waarin Poetin wordt vergeleken met een ster in het duister, is niet bekend, maar weigeren zou slecht zijn voor hun carrière.

Vorige week trommelde het campagneteam van Poetin naar schatting tachtigduizend burgers op voor een verkiezingsbijeenkomst in het gigantische Loezjnikistadion in Moskou, waar de WK-finale zal worden gespeeld. Poetin zong het volkslied en het zag er indrukwekkend uit. Veel beter dan debatteren met de andere kandidaten, die elkaar op tv in de haren vliegen.

Intussen lijkt Poetins verpletterende voorsprong in de peilingen iets terug te lopen. Volgens recent onderzoek van VTsIOM, een bureau met banden met het Kremlin, is de steun voor Poetins in de grote steden gedaald van 69 naar 57 procent.

Hoe gaat het met Rusland onder Poetin? Correspondent Steven Derix sprak met Russische kiezers, die onder Poetin steeds minder een stem hebben. Lees ook: In Obninsk heerst Poetin voor altijd

Daarmee komt Poetins zege niet in gevaar. Het Kremlin maakt zich meer zorgen over de opkomst. Bij de laatste regionale verkiezingen vorig jaar lag die soms onder de 30 procent. Zo’n lage opkomst zou de legitimiteit van Poetins herverkiezing ondermijnen. Eind februari berichtte de onafhankelijke Russische nieuwssite RBK over een „groot project” om arbeiders naar de stembus te krijgen. Regiobestuurders over heel Rusland hebben grote bedrijven opdracht gegeven om ‘gesprekken’ te voeren over het belang van de verkiezingen. De werknemers van Transneftegaz zullen indien nodig per bus naar het stemhokje worden vervoerd, zo vertelde een medewerker aan RBK. Volgens de officiële lezing zal daarbij geen ‘stemadvies’ worden gegeven voor één van de kandidaten. Bij vorige verkiezingen kregen ambtenaren dat advies vaak wél.

Stanislav Savenko is ook naar Poetins spreekuur gekomen, de volle grijze haren in de brillantine, een glimmende medaille op de revers van zijn donkere pak. Er moet nu eindelijk iets worden gedaan aan infecties in ziekenhuizen, legt de 76-jarige medicus uit. De huidige regering doet zijn werk niet.

Wordt het dan niet eens tijd voor een andere regering?

Savenko knikt instemmend: als Poetin is herkozen moet hij een nieuwe regering vormen, met een nieuwe premier! „Als hij dat niet doet zal het volk zeker teleurgesteld zijn.”