Dit zijn de gangmakers van Trumps protectionisme

De omstreden importheffingen op staal en aluminium die de Amerikaanse president Donald Trump vorige week heeft afgekondigd kennen veel verliezers, van handelspartners als de Europese Unie tot voorstanders van vrijhandel onder zijn Republikeinse bondgenoten.

Eén man is echter als grote winnaar uit de bus gekomen als gevolg van een felle strijd over de tarieven, die deze maand in moeten gaan: Peter Navarro, voorzitter van de door Trump ingestelde Raad voor Internationale Handel in het Witte Huis. Navarro, een drijvende kracht achter de heffingen en een verklaard tegenstander van China, heeft zich ontpopt als gangmaker van een nieuw Amerikaans protectionisme onder Trump.

Het feit dat de president de importheffingen heeft doorgezet ondanks felle tegenstand van een groot aantal vooraanstaande Republikeinen, toont dat economische nationalisten als Navarro de overhand hebben gekregen binnen zijn regering. Dat werd vorige week duidelijk toen Gary Cohn, de invloedrijke voorzitter van de Nationale Economische Raad van het Witte Huis en een fel pleitbezorger van vrijhandel, opstapte na zijn nederlaag bij een interne strijd om de importheffingen tegen te houden.

Met de aftocht van adviseur Cohn dreigt de laatste dam te verdwijnen tegen de wereldwijde handelsoorlog waar Trump mee dreigt. Lees ook: Shockstrategie van Trump heeft effect

Excentrieke econoom: Peter Navarro

Het was een opzienbarende wending voor Navarro, een 68-jarige voormalige hoogleraar economie uit Californië die in 2016 onder de aandacht kwam van Trump als auteur van het boek Death by China uit 2011, waarin hij waarschuwt dat de opkomst van China verantwoordelijk is voor een industriële neergang en banenverlies in de Verenigde Staten. Vorig najaar werd de excentrieke econoom, die binnen het Witte Huis bekendstaat als opdringerig bij zijn pogingen om Trump in het oor te fluisteren, door stafchef John Kelly nog gedegradeerd tot ondergeschikte van Cohn.

Nu maakt Navarro juist kans om zijn rivaal, een oud-directeur van de zakenbank Goldman Sachs, op te volgen als topadviseur van Trump op economisch gebied. Als raadsman met onconventionele denkbeelden en het vertrouwen van de president vormt hij de spil van een nationalistisch trio van sleutelfiguren op handelsgebied, samen met minister van Economische Zaken Wilbur Ross en Robert Lighthizer, de Amerikaanse handelsvertegenwoordiger. Allen zijn fervente pleitbezorgers van een beleid van ‘America First’.

Evenals Trump ziet Navarro internationale handel als een optelsom van winnaars en verliezers, waarbij de VS telkens aan het kortste eind trekken. „Alle landen die met ons handelen komen er beter vanaf dan wij”, zei Navarro vorige week tegen persbureau Bloomberg. Hij verwerpt het decennialange beleid van de VS om internationale vrijhandel te bevorderen als een blinde orthodoxie die niet in het nationale belang is.

Navarro liet zich niet uit het veld slaan toen hij op een zijspoor werd gezet. Samen met zijn bondgenoot Ross zette hij achter de schermen in op een plan om importheffingen in te stellen in naam van nationale veiligheid. „We kunnen geen land hebben zonder staal- en aluminiumindustrie”, aldus de econoom, die gepromoveerd is aan Harvard. Hoewel ook Ross de importheffingen verdedigde in de media, deed niemand zo zijn best om de boodschap uit te dragen als Navarro.

Rijk geworden van importheffingen: Wilbur Ross

De basis voor de importheffingen werd gelegd door het departement van Handel onder de 80-jarige miljardair Wilbur Ross. Dat publiceerde vorige maand een rapport waarin werd gesteld dat de VS niet genoeg staal produceren om in de behoefte van hun eigen defensie-industrie te voorzien. Daarom zouden de heffingen in het belang zijn van de nationale veiligheid.

Ross is ervan overtuigd dat de heffingen goed zijn voor de Amerikaanse staalindustrie, want dat heeft hij zelf ervaren als investeerder. Hij profiteerde ruimschoots van soortgelijke heffingen die in 2002 werden ingesteld door toenmalig president George W. Bush om de Amerikaanse staalindustrie te beschermen tegen buitenlandse concurrentie. Kort daarvoor had Ross noodlijdende staalbedrijven had opgekocht, waaronder LTV en Bethlehem Steel. In 2004 verkocht Ross zijn geherstructureerde staalgroep voor 4,5 miljard dollar aan de staalmagnaat Lakshmi Mittal, eigenaar van de huidige staalmultinational ArcelorMittal.

Ross baarde begin deze maand opzien door het negatieve effect van de heffingen op consumenten te bagatelliseren aan de hand van een blikje Campbell’s Soup. Voor de televisiezender CNBC hield hij dat omhoog om zijn stelling te onderbouwen dat het effect van de importheffingen op de prijzen van verpakkingen als blikjes verwaarloosbaar zal zijn.

Gerespecteerde onderhandelaar: Robert Lighthizer

Meer serieuze onderbouwing van de importtarieven wordt geleverd door handelsvertegenwoordiger Robert Lighthizer, die de maatregelen moet opleggen aan buitenlandse handelspartners. De harde onderhandelaar is eveneens een economisch nationalist met kritiek op „ongebreidelde” vrijhandel. Maar in tegenstelling tot Navarro is de 70-jarige Lighthizer geen buitenstaander: de gerespecteerde jurist werkte in de jaren tachtig al als adjunct-handelsvertegenwoordiger onder toenmalig president Ronald Reagan. Hij was betrokken bij beperkingen op Amerikaanse importen uit Japan, dat destijds net als China nu werd gezien als een bedreiging van de Amerikaanse economie.

Lees ook: Handelsoorlog met de VS? Die zal vooral China raken

Lighthizer, die opgroeide in Ohio en de neergang van de Amerikaanse staalindustrie van nabij meemaakte, werkte later als advocaat voor grote staalbedrijven als United States Steel. Namens hen stelde hij dat de Amerikaanse sector te lijden had onder oneerlijke concurrentie en overheidsbescherming nodig had tegen handelsverdragen die economische activiteit naar het buitenland verplaatsten.

Evenals Trump en Navarro is Lighthizer van mening dat buitenlandse handelspartners de VS uitbuiten. Hij wil nieuwe internationale handelsregels schrijven en bestaande regels beter afdwingen. Als toponderhandelaar van de VS bij de slepende besprekingen over de toekomst van het Noord-Amerikaanse vrijhandelsakkoord Nafta zet hij Canada en Mexico onder druk. De buurlanden van de VS hebben een voorlopige vrijstelling gekregen van de importheffingen, al is niet duidelijk welke concessies ze moeten doen om die uitzonderingspositie te behouden.

Ook onderhandelt Lighthizer met de EU over vrijstelling van de importheffingen. Dat heeft dit weekeinde bij besprekingen in Brussel nog geen resultaat opgeleverd. Toch treft het wellicht, want van het nationalistische handelstrio is Lighthizer waarschijnlijk nog het mildst. Volgens The New York Times was hij voorstander van de importheffingen tegen China, een land dat ook hij beschouwt als een oneerlijke concurrent. Lighthizer zou echter bedenkingen hebben geuit bij het opleggen van de heffingen aan nauwe bondgenoten van de VS.

Lees ook: Leidt Trumps handelspolitiek tot het einde van de globalisering?