‘Geen gas? Dan bedenken we iets anders’

Maximaliseer de waarde van het Nederlandse aardgas, zo luidt de taak van GasTerra. Het Groningse bedrijf dat in handen is van de Nederlandse staat, Shell en ExxonMobil heeft het exclusieve recht om het Groningse aardgas te verkopen.

Afgelopen vrijdag kwam GasTerra met zijn jaarcijfers. Het is de grootste staatsdeelneming van Nederland – in 2017 goed voor een omzet van 9,6 miljard euro – en een van de grootste gashandelaren in Europa. Het is GasTerra dat de Nederlandse aardgasbaten binnenhaalt.

Toch was het bedrijf tot voor kort nauwelijks zichtbaar in het publieke debat rond aardgas. „Nooit geweest”, zegt bestuursvoorzitter Annie Krist (58). Vijfendertig jaar al werkt ze in de gassector, en sinds vorig voorjaar heeft ze de leiding over GasTerra.

Bij haar bedrijf verandert veel. Sinds de aardbevingen in Huizinge (2012) en begin dit jaar in Zeerijp is aardgas niet langer een vanzelfsprekend Nederlands exportproduct. De omzet van GasTerra kelderde in de afgelopen vijf jaar, laten de jaarcijfers zien. Duitsland en België bouwen cv-ketels van huizen om, zodat ze geen Gronings gas meer hoeven te stoken. De invoer van Russisch en Noors gas steeg juist naar recordhoogtes.

GasTerra wordt ook aangesproken op de gaswinning in Groningen zelf. Vorige maand deed minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat, VVD) een „dringend verzoek” om minder gas te winnen dan de 21,6 miljard kubieke meter die voor het huidige ‘gasjaar’ was afgesproken. Hij richtte zich niet alleen op winningsbedrijf NAM, maar ook op GasTerra.

Dus eigenlijk vroeg Wiebes u: koop eens wat minder Gronings gas?

„We kunnen iets meer gas van buiten Groningen het systeem in brengen. Zoals uit Noorwegen, uit Rusland, of van de Nederlandse kleine gasvelden op de Noordzee.”

Zulk gas kan niet zomaar in Nederlandse cv-ketels worden gebruikt. Het moet worden aangelengd met stikstof uit speciale stikstoffabrieken, opdat het Gronings gas nabootst. Dat bevat van nature stikstof.

Krist: „Als we de stikstoffabrieken harder aanzetten, kunnen we naar een lagere inzet van Groningen. Stel dat het in april wat warmer wordt dan gemiddeld, dan is er nog wel wat ruimte. Maar toen het een week geleden zo koud was, stonden die stikstoffabrieken al vól aan.”

Gaan we door die kou over de 21,6 miljard kubieke meter heen?

„Nee, daar ziet het niet naar uit. Het is in die koude week wel af en toe een puzzel geweest. De stikstoffabrieken stonden al volop te draaien, er waren wat productieproblemen in Noorwegen. Gelukkig hebben wij dan nog bergingen, met name die in Norg, die we in de zomer hebben gevuld met gas uit Groningen. Aan het eind van de winter beginnen die bergingen leeg te raken. Dus het was een heel interessante week. Maar het was geen week die het hele gasjaar doet kantelen.”

Lees ook: Nieuwe beving in Groningen is tegenvaller voor betrokkenen

Dus zelfs met zo’n koude week hoeft de winning in Groningen niet omhoog.

„Als de rest van het jaar relatief warm is, compenseer je het weer.”

In 2013 draaide GasTerra een recordomzet van 24,3 miljard euro. Daar is nu nog maar 9,6 miljard van over. Hoe is het om een bedrijf te leiden dat alleen maar krimpt?

„Ik ken de gasindustrie, ik wist waar ik aan begon. Toen ik in 1987 bij de Gasunie begon, zei men: ‘Welkom, de bedoeling is dat we nog twintig jaar gas verkopen. Daarna gaan we over op kernenergie.’ Sinds 2013 zijn de volumes gedaald, en ook de prijs. Die neergang in vraag verstandig managen, dat vind ik interessant.”

Duitsland bouwt nu in hoog tempo cv-ketels om, zodat woningen niet meer afhankelijk zijn van Gronings gas. In 2020 gaat het al om 400.000 woningen per jaar, aldus het jaarverslag van GasTerra.

Waarom doen we dat in Nederland niet?

„Die discussie is in het verleden gevoerd, en toen is besloten om dat pas vanaf 2030 te gaan doen. Ik denk dat het in Duitsland gemakkelijker is dan in Nederland. Neem de stad Groningen: daar gaan helemaal geen leidingen heen voor ander aardgas.”

In 2030 is er volgens prognoses weinig Gronings aardgas meer nodig. Wat voor bedrijf wilt u dat GasTerra dan nog is?

„Dat maakt mij niet uit. Onze opdracht is: maximaliseer de waarde van het Nederlandse gas. Maar als onze aandeelhouders vinden dat dat niet meer nodig is, dan gaan wij toch lekker iets anders doen?

„We hebben een internationale markt voor aardgas ontwikkeld. Onze mensen kunnen ook een markt voor waterstof ontwikkelen. Of we worden groothandelaar in biogas. Ook prima. Want ik denk wel: er zal een behoefte blijven bestaan om gassen te produceren en te leveren.”

GasTerra importeert steeds meer aardgas uit Rusland. Bij winning en transport van Russisch gas komt 30 procent meer broeikasgas vrij dan bij Nederlands gas. Moeten we dat wel willen?

„Ja, dat is de grote vraag. Daarom vind ik dat we onze uiterste best moeten doen om gas uit de kleine velden in de Noordzee te produceren. Maar als je het Russische gas vergelijkt met kolen, heb je liever dat gas.

„Wat enorm zou schelen in het gasverbruik, is woningen isoleren. En hybride warmtepompen installeren die alleen in de winter gas uit het net trekken. Tegen de tijd dat het 2030 of 2050 is, heb je het gasverbruik zo gereduceerd dat je er met groen gas in kan voorzien. We kunnen de productie van groen gas nog verhogen.”

Lees ook het commentaar van NRC: Breng de winning van gas in Groningen nu versneld terug

Daar heeft u ook niet veel invloed op.

„Nou, we hebben in onze portefeuille 100 miljoen kuub groen gas, dus biogas met een certificaat dat bewijst dat het groen is. We zijn al marktleider in Nederland en we proberen dat verder in de markt te zetten. Maar verder hebben we een vrij bescheiden rol.”

Ik hoor van u niet wat u heel graag wilt.

„Het klinkt misschien een beetje suf, maar wat ik wil is met dit bedrijf de beste prestaties leveren, en de gemeenschap dienen. Ik ben geen politicus.”