Martin Selmayr: binnen een paar minuten van adjunct tot secretaris-generaal

Terwijl de Amerikaanse president Trump met een handelsoorlog dreigt en in EU-land Slowakije een journalist is vermoord, raakt Brussel niet uitgepraat over een promotie – een heel spectaculaire, dat wel – binnen de Europese Commissie. Waarom blijft de voorgekookte benoeming van de Duitser Martin Selmayr tot hoogste EU-ambtenaar voor zoveel beroering zorgen?

Zoltán Kovács, zegsman van de Hongaarse regering, gaf deze week het antwoord. Op bezoek in Brussel begon hij over de „dubbele moraal” van de Commissie. Het eurocritische Hongarije krijgt „preken over de rechtstaat”, terwijl de Commissie zelf kennelijk regels manipuleerde om Selmayrs sprint naar de top mogelijk te maken. Een boude vergelijking gezien de stelselmatige afbraak van de rechtstaat in Hongarije, maar het laat wel zien hoe kwetsbaar Selmayrgate de Commissie heeft gemaakt.

Lees ook de column van Luuk van Middelaar over Martin Selmayr: De ‘staatsgreep’ van een briljante ambtenaar

Een populaire boksbal

Frans Timmermans, de rechterhand van Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker, worstelt al twee jaar met Polen – over de grote politieke bemoeienis daar met de rechterlijke macht. Donderdag had hij opnieuw een ontmoeting met de Poolse premier. Over het gedoe rondom Selmayr zwijgt Timmermans vooralsnog, maar het maakt zijn missie om de Poolse rechtstaat te redden duidelijk niet makkelijker.

De Europese Commissie was al een populaire boksbal. Het bewaken van EU-regels maakt nu eenmaal niet altijd geliefd. Met de flitsbenoeming van Selmayr heeft de Commissie critici zelf een stok gegeven om mee te slaan. Selmayr, tot voor kort Junckers kabinetschef, kon eigenlijk geen secretaris-generaal (sg) worden. Alleen hoge topambtenaren kunnen dat. Om die reden werd hij, na een ogenschijnlijk voorgekookte sollicitatie, eerst benoemd tot adjunct-sg, om enkele minuten later te worden gepromoveerd tot sg.

Het ging razendsnel

Dit alles gebeurde op woensdag 21 februari, op de wekelijkse vergadering van Eurocommissarissen. Die waren niet gekend in het plan, maar durfden zich er ook niet tegen te verzetten. De persconferentie was al per mail aangekondigd en alles gebeurde zo snel, dat sommige Eurocommissarissen simpelweg niet leken te begrijpen wat er gebeurde. Commissiewoordvoerders proberen al dagen de geest in de fles te krijgen, maar werden maandag betrapt op onwaarheden over Selmayrs sollicitatie.

Formeel mag Juncker zelf weten wie zijn sg wordt. Maar moet dat met een overval? Of wilde hij het te verwachten verzet vóór blijven?

De 47-jarige Selmayr is een Duitser, en er zitten al zoveel Duitsers op Europese topposities. Hij wordt gezien als intelligent en slim, maar ook als iemand die snel ruzie maakt. Toen de Bulgaarse Kristalina Georgieva in 2016 als begrotingscommissaris vertrok, zei ze tegen nieuwssite Politico dat Selmayr in combinatie met Juncker „gewoon giftig” is. „De Commissie is geen Montessori-school”, zei Selmayr zelf onlangs tegen het Franse dagblad Libération.

Lees ook: ‘Bikkelharde’ Duitser Selmayr vervangt Nederlandse EU-topambtenaar Italianer

Spoeddebat in Europarlement

Het Europees Parlement toont zich geschokt. Behalve een onderzoek komt er maandag een spoeddebat. Saillant, alleen al omdat het Europees Parlement er zelf ook pap van lust als het gaat om voorgekookte benoemingen.

Hoe dan ook: álle grote fracties gingen akkoord met het door de Groenen aangevraagde debat, inclusief de Europese Volkspartij (EVP) van Juncker en Selmayr. Tijdens een dinsdag in Brussel gehouden NOS-debat over de gemeenteraadsverkiezingen verklaarden vrijwel alle Nederlandse Europarlementariërs dat Selmayr moet opstappen, inclusief het CDA, dat ook bij de EVP hoort.

Op zich gaat het Europees Parlement daar niet over. Maar als de onrust aanhoudt, en lidstaten zich er tegenaan gaan bemoeien – de Tweede Kamer wil een regeringsbrief over de kwestie – dan kan het nog spannend worden. In de media verschenen afgelopen week verhalen die zelfs de héle Commissie kunnen doen struikelen, over hoe Selmayr de loyaliteit van Eurocommissarissen zou hebben ‘gekocht’ door extra wachtgeld te beloven. De Commissie ontkent dit met klem.