Duitse steden mogen rijverbod dieselauto’s instellen

Duitse steden mogen het gebruik van vervuilende dieselauto’s in (delen van) hun gemeente verbieden, ook al is daar geen landelijke regeling voor. Dat heeft de hoogste Duitse bestuursrechter deze dinsdag bepaald, in een vonnis waar in Duitsland gespannen naar werd uitgekeken. De Duitse politiek heeft steeds geprobeerd dieselverboden te vermijden.

De zaak was aanhangig gemaakt door de milieuorganisatie Deutsche Umwelthilfe (DUH). Deze eiste dat Stuttgart en Düsseldorf, waar de uitstoot van schadelijke stikstofoxiden duidelijk hoger is dan de Europese grenswaarden, rijverboden instellen voor dieselvoertuigen.

Lagere rechters hadden de DUH eerder al gelijk gegeven, met het argument dat bescherming van de gezondheid van burgers boven de belangen gaat van de gebruikers van dieselauto’s. De deelstaten Baden-Württemberg en Noordrijn-Westfalen gingen daartegen in beroep.

Zeventig steden overschrijden grenswaarden

Het toestaan van rijverboden in Stuttgart en Düsseldorf heeft grote gevolgen voor de rest van Duitsland, te beginnen met de ongeveer zeventig andere steden waar de al sinds 2010 geldende Europese grenswaarden overschreden worden. Tegen zestien van deze steden, waaronder München, Aken en Berlijn, lopen ook juridische procedures.

De uitspraak dat een rijverbod voor diesels rechtmatig is, betekent niet dat het ook meteen van kracht is in beide steden. Het vonnis maakt het wel waarschijnlijker dat het ervan komt, mogelijk dit jaar nog.

Door een verbod zal de druk op de auto-industrie toenemen om dieselauto’s van betere luchtreinigingsinstallaties te voorzien – een operatie die kostbaar is en volgens de industrie ook complex. De vraag is vervolgens wie voor de kosten moet opdraaien: de autoconcerns, de staat of de individuele dieselrijder.

Volgens de voorzitter van de DUH, Jürgen Resch , kan het installeren van betere katalysatoren voor zo’n 1.500 euro per auto. De ADAC, de Duitse tegenhanger van de ANWB, houdt het op 1.400 tot 3.300 euro.

Politiek probeert verbod te voorkomen

De Duitse auto-industrie stelt dat de uitstoot van stikstofoxiden de afgelopen jaren door betere zuivering van uitlaatgassen al aanzienlijk is afgenomen. Dat ontkent DUH niet, maar zij wijst erop dat dit vooral te danken is aan de katalysatoren in benzinemotoren. Het ministerie van Milieu heeft berekend dat de uitstoot van stikstofoxiden is afgenomen van 2.900 kiloton in 1990 tot 1.190 in 2015, maar „dit betekent niet dat de gezondheid van de mensen niet meer aan gevaar is blootgesteld’’.

De Duitse autoconcerns hebben zich steeds fel tegen rijverboden voor diesels gekeerd. Het regeerakkoord van het nieuwe kabinet dat in de steigers staat, stelt zulke verboden te willen voorkomen. De industrie noemt het instellen van rijverboden voor dieselauto’s een vorm van onteigening, omdat de autobezitter in het gebruik van zijn voertuig wordt beperkt.

Lees ook: De liefde voor diesel gaat ver in Duitsland

Slechte luchtkwaliteit

Stikstofoxiden, met name stikstofdioxide, kunnen leiden tot problemen met de luchtwegen, de ogen en ook het risico op hartaanvallen vergroten. In Duitsland zouden hierdoor volgens de DUH jaarlijks bijna 13.000 voortijdige sterfgevallen veroorzaakt worden. Voor zestig procent van de stikstofoxiden in de lucht zijn dieselmotoren verantwoordelijk, en daarvan weer is 72,5 procent afkomstig van personenauto’s.

Eén van de beruchtste straten is de Neckartor in Stuttgart. Daar heeft een meetinstallatie in plaats van de maximaal toegestane uitstoot van gemiddeld 40 microgram stikstofoxiden per kubieke meter lucht, tientallen dagen per jaar veel meer gemeten.

De Duitse regering staat onder groeiende druk uit Brussel om iets te doen aan de slechte luchtkwaliteit in steden. Tegen die achtergrond opperde Berlijn onlangs om in vijf steden uit te proberen of het invoeren van gratis openbaar vervoer zou helpen het autoverkeer te verminderen en daarmee te luchtkwaliteit te verbeteren.

Waardedaling auto’s

Veel steden zien er tegenop om dieselverboden in te gaan voeren, en te moeten toezien op naleving, zonder een landelijke regeling. Ook voor automobilisten met een diesel is dat een vervelend vooruitzicht, om per stad in de gaten te moeten houden of er een verbodszone geldt en zo ja waar precies. Maar vooral moeten ze vrezen dat de waarde van hun auto door rijverboden sterk afneemt. De politiek is daarom huiverig voor zulke verboden, veel kiezers zullen er erg ongelukkig mee zijn. Sinds het dieselschandaal bij Volkswagen uitbrak, in 2015, dalen tweedehandsdiesels in Duitsland al gestaag in waarde.

In Duitsland rijden zo’n 15 miljoen personenauto’s op diesel – waarbij het in 70 procent van de gevallen gaat om motoren die voldoen aan de norm Euro-3, 4 of 5. Alleen Euro-6 (2,7 miljoen auto’s) wordt vermoedelijk van de rijverboden voor diesels uitgezonderd. Het aantal nieuwe diesels dat in Duitsland jaarlijks op de markt komt, is in 2017 met 13,2 procent gedaald ten opzichte van 2016. Zo’n dertig miljoen personenauto’s in Duitsland rijden op benzine.

Volgens de groene lobbygroep Transport & Environment stelt de autobranche ten onrechte dat diesel schoner is dan benzine. Lees ook: ‘Klimaat is niet beter af met diesel’