Weg vrij voor derde termijn ‘Keizer Xi’

‘Keizer Xi’, zo noemt Joshua Wong, activist in Hongkong, de Chinese president op Twitter. Hij is niet de enige die een vergelijking maakt met de keizerrijken van weleer. Een grondwetswijziging moet het mogelijk maken het leiderschap van Xi Jinping onbeperkt te verlengen.

Het zinnetje dat een president of vicepresident „niet meer dan twee termijnen zal dienen”, wordt geschrapt, stelt het centraal comité van de Communistische Partij voor. De 2.158 leden van het Volkscongres, het Chinese parlement, stemmen er volgende week over.

Over een derde termijn van Xi, die in 2023 zou beginnen, wordt al langer gespeculeerd, onder andere omdat er nog geen opvolger in zicht is. Er werd nog getwijfeld of de president zo’n grote stap aandurfde. Wat er binnen de hoogste rangen van de Communistische Partij gebeurt, is een raadsel voor buitenstaanders. Xi Jinping benoemde in de eerste termijn als president veel politieke vrienden. Blijkbaar heeft hij voldoende politieke steun om dit voorstel in te durven dienen.

Als het voorstel wordt aangenomen, en dat is heel waarschijnlijk want het Volkscongres heeft nauwelijks macht, betekent dat niet per se dat Xi een dictator wordt, nuanceert Matthias Stepan van het Duitse Merics Instituut. „De voorgestelde wijziging verzekert bovenal het leiderschap van de Communistische Partij.” Een vergelijking met Mao gaat dan ook niet op, vindt hij. „Mao respecteerde de wet en zelfs de constitutie niet.”

Het regeltje dat nu waarschijnlijk geschrapt wordt, staat niet voor niets in de Chinese grondwet. De Communistische Partij heeft geleerd van de desastreuze alleenheerschappij van Grote Roerganger Mao Zedong.

De huidige grondwet werd aangenomen in 1982, onder Deng Xiaoping. Die wilde met de beperking van de ambtstermijn tot twee termijnen de ambitie van toekomstige, machtsbeluste leiders begrenzen. De Amerikaanse China-kenner Bill Bishop vraagt zich af „hoeveel van Dengs tijdperk in Xi’s tijdperk ongedaan zal worden gemaakt.”

De agenda die tijdens het 19e Partijcongres in oktober werd aangenomen, is zo ambitieus dat die de volle aandacht van de Partij nodig heeft, zegt Stepan. „Door de limiet op te heffen, hoeft er de komende vijf jaar in ieder geval niet gespeculeerd te worden over een potentiële opvolger.”

Bishop twijfelt er niet aan dat Xi „zolang hij leeft” de Communistische Partij zal leiden. In de eerste termijn van zijn presidentschap trok hij het voorzitterschap van onder meer de Centrale Militaire Commissie naar zich toe. Bishop: „In dit nieuwe tijdperk moet de wereld leren omgaan met de machtigste Chinese leider die China in decennia heeft gehad, terwijl China nu zelf sterker is dan het in eeuwen is geweest.”

De ambitieuze buitenlandse agenda – de nieuwe Zijderoute, China’s militaire inzet in conflictgebieden – maakt het extra belangrijk voor de rest van de wereld om de status quo van het Chinese leiderschap te begrijpen. „Ik heb liever een democratie”, zei de Amerikaanse politicoloog Ian Bremmer op Twitter. „Maar het wordt moeilijker om mensen ervan te overtuigen dat het Chinese systeem niet werkt.”