Graag meer Europees enthousiasme, Mark

Ha Mark! Het is alweer een tijdje geleden dat ik je een inhoudelijk commentaar stuurde. Ik was in principe ook niet meer van plan het te doen. Je hebt tegenwoordig uitstekend ingevoerde ambtenaren om je van advies te dienen. De berichtgeving over jouw toespraak later deze week in Berlijn noopt me echter om van de regel af te wijken.

Kort samengevat komt de verslaggeving over jouw speech hierop neer: Europa moet niet te groot worden, mag niet te veel kosten en moet zich bij voorkeur tot het meest noodzakelijke beperken. Sta me toe daar een paar kanttekeningen bij te plaatsen. Ik denk namelijk dat je met een dergelijke boodschap een belangrijke kans mist en bovendien mogelijk een cruciale fout begaat.

Om met die fout te beginnen: de Duitsers nemen de zaak van de Europese eenwording buitengewoon serieus. Om dat proces een nieuwe impuls te geven zullen ze binnenkort met gezamenlijke Frans-Duitse voorstellen komen. Wij moeten natuurlijk nadenken over onze eigen prioriteiten in dat proces. We zijn immers bondgenoot van de Duitsers, geen deurmat. Het is zonder meer legitiem jouw eigen opvattingen daarover uiteen te zetten in een toespraak.

Maar het is één ding om zo’n toespraak in eigen land te geven, een heel ander ding om het in de hoofdstad van de belangrijkste lidstaat van de Unie te doen. In Berlijn. Het hart van het Europese integratiestreven. Het roept de blunder van Lubbers in herinnering, toen hij de Nederlandse band met Duitsland voor jaren beschadigde door Kohl kort na de val van de Muur te vragen of Duitse hereniging wel zo’n goed idee was. De keuze voor Berlijn als locatie is wat dat betreft „heel moedig”, in de Yes, Prime Minister betekenis van het woord. Kan die nog veranderd worden? Doe dat dan maar, zou ik zeggen.

Bij voorkeur stel je ook de inhoud van de toespraak nog een beetje bij. De samenvatting ervan leest namelijk als een typisch Nederlands Europaverhaal. Dat bedoel ik niet als een compliment. We lijken het te zijn verleerd om uit te dragen dat Europese eenwording een belangrijke verworvenheid is. Het bijstellen van de Haagse retoriek over Europa is bij uitstek een VVD-uitdaging. De stevige uitspraken van Frits Bolkestein begin jaren negentig vormden ongetwijfeld een noodzakelijke correctie op een al te enthousiast uitgedragen Neder-federalisme. Maar de correctie is te ver doorgeslagen. We praten tegenwoordig vooral over de Unie als probleem, niet als oplossing. Er is een ander geluid nodig, een waarin met een open oog voor de uitdagingen ook oprechte betrokkenheid bij Europa doorklinkt. Deze toespraak zou daarvoor bij uitstek geschikt zijn. En nee, we hoeven van jou geen ‘visie’ te horen, je hoeft dus niet naar de brillenwinkel. Gewoon wat ouderwets enthousiasme over Europese samenwerking is al genoeg. Dat laatste zou jou wel toevertrouwd moeten zijn.

Mijn advies voor vrijdag, mocht de keuze voor Berlijn al in beton gegoten zijn: laat Merkel zien dat de verschillen van mening over concrete dossiers gaan, niet over het gemeenschappelijke doel. Dat wij best begrijpen dat Europese samenwerking wat mag kosten, maar dat we graag wel eerst willen kijken of het binnen de bestaande begroting kan. En dat Nederland ook in de toekomst in de kopgroep van integratielanden wil zitten. Niet uit noodzaak, maar uit volle overtuiging. Succes vrijdag, en als altijd: geniet ervan!