Een lekker ongezond tintje van de zonnebank

Ja, Boyd de Nooij (22) uit Hilversum krijgt heel vaak de vraag of hij net op vakantie is geweest. Hij gaat twee keer per week naar de zonnebank, en is daardoor eigenlijk altijd bruin. „Vooral op de voetbalclub hoor ik erover”, zegt hij. „Gewone Hollandse benen zijn hartstikke wit. Maar de mijne niet, dus.”

De Nooij weet ook wel dat het niet zo gezond is om zo vaak naar de zonnebank te gaan, sterker nog: „Het is heel slecht voor je”. Toch gaat hij. „Doe ik daarna een luchtje op, gelletje in mijn haar, petje op, zie ik er net wat verzorgder uit.”

Ook Liesbeth de Klerk uit Almere gaat geregeld – zo’n drie keer per maand. Vooral voor het „gezonde kleurtje”, zegt ze. „Anders ben ik net een lijk.” Ze is halverwege de dertig en bezoekt de zonnestudio al zeker vijftien jaar. Ook zij weet wel dat er een hoop risico’s vastzitten aan dat zonnen, zegt ze. „Daarom ga ik ook niet zo vaak. Anders zou ik wel meer willen.”

19 procent minstens eens per jaar onder de zonnebank

De Klerk en De Nooij zijn lang niet de enigen die – ondanks de risico’s van de zonnebank – toch regelmatig gaan. Hoewel dermatologen al jaren waarschuwen voor de negatieve gevolgen – de grotere kans op verschillende vormen van huidkanker zoals melanomen – blijft de nepzon flink populair. Uit onderzoek van Kantar Public in opdracht van KWF Kankerbestrijding bleek in 2017 dat 19 procent van de Nederlanders het jaar daarvoor minstens één keer onder de zonnebank was geweest. 57 procent van hen is vrouw, en het overgrote deel – driekwart – is jonger dan 55 jaar. Het onderzoek was uitgevoerd onder 1.390 Nederlanders van 18 jaar of ouder.

Toen hetzelfde onderzoek twee jaar eerder werd uitgevoerd, in 2015, zei nog 12 procent van de ondervraagden het jaar ervoor onder de zonnebank te zijn gegaan. Een flinke toename, dus. Zeker in koude, donkere maanden als januari en februari is de zomervakantie nog flink ver weg en de plaatselijke zonnestudio een stuk dichterbij. En hoe erg kan het nou zijn, af en toe gaan?

Op die vraag kan dermatoloog Marlies Wakkee kort zijn: „Het is echt, echt ontzettend slecht.” Wakkee is dermatologisch chirurg en onderzoeker aan het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam. Ze krijgt in haar polikliniek veel mensen van onder de dertig jaar – vaak vrouwen – die al huidkanker hebben. „Als je dan doorvraagt blijkt dat veel van hen in het verleden onder de zonnebank te zijn geweest”, vertelt Wakkee. En dan niet eens jarenlang structureel, „maar meestal gewoon af en toe een keertje”.

Steeds meer mensen met huidkanker

Bij een jonge vrouw met een licht huidtype verhoogt een enkel bezoek aan de zonnebank de kans op melanomen al met 40 procent, zegt Wakkee. „Dat blijkt onder meer uit onderzoeken van het National Institute of Health en de British Medical Journal.” Het aantal gevallen van huidkanker blijft in Nederland met rap tempo toenemen: jaarlijks komen er zo’n tweeduizend gevallen bij; een stijging van 5 procent per jaar. Huidkanker is al jaren de meest voorkomende vorm van kanker in Nederland, in 2016 kwamen er 53.500 nieuwe gevallen bij. Vooral bij vrouwen onder de veertig komt basaalcelcarcinoom – de meest voorkomende vorm – steeds vaker voor, vertelt Wakkee.

Met de zonnebankbranche gaat het ondertussen prima. Sunday’s, al decennialang marktleider in Nederland, lijkt niet erg te lijden onder de vele waarschuwingen van dermatologen. De zonnestudio heeft op dit moment zestig vestigingen in Nederland. „Voor de crisis waren dat er wel meer,” vertelt directeur Rob Bontje, „maar tien jaar geleden waren het er nog 54.” Bontje ziet de laatste jaren geen afname in het aantal klanten, zegt hij. Wat hij wel ziet: „Mensen komen wat minder vaak. Het was gemiddeld zes keer per jaar, en dat is nu vijf. Meestal in de winter wat vaker dan in de zomer.”

Bij een jonge vrouw met een licht huidtype verhoogt een bezoek aan de zonnebank de kans op melanomen al met 40 procent

Reden voor het minder frequente bezoek per klant is toch wel een „bepaalde angst”, denkt Bontje, die volgens hem overigens niet gegrond is. „Er bestaan genoeg onderzoeken die het causale verband tussen zonnebank en huidkanker juist verwerpen”, zegt hij. Hij haalt een onderzoek aan van de Universiteit van Saarland in Duitsland, dat begin dit jaar verscheen, waarin het oordeel van de Wereldgezondheidsorganisatie dat onder de zonnebank gaan de kans op melanomen vergroot in twijfel trekt. „Een dagje strand is schadelijker dan een twintig minuten zonnebank”, zegt Bontje.

Elke klant krijgt bij Sunday’s een huidanalyse, vertelt hij, en advies voor de beste bank en tijd. De medewerkers die de huidanalyse doen krijgen daarvoor een training van een dag, en een twee uur durende e-learning cursus.

‘Eigen verantwoordelijkheid’

Er komen ook nieuwe zonnestudio’s bij, zoals ClubTan, een Deense franchise die eind vorig jaar is neergestreken in Almere en Rotterdam. Het concept is dat van een doe-het-zelfstudio: geen dame achter een balie, maar een computer die bij binnenkomst via een vingerafdruk leest wie je bent en met een huidscanner bepaalt welke bank voor jou geschikt is. En ClubTan heeft nog iets unieks: naast losse zonsessies kan je er ook een abonnement afsluiten, waarbij je tegen een bedrag van vijfentwintig euro per maand onbeperkt mag komen zonnen – met minimaal één dag tussen verschillende bezoeken in. Is dat niet een beetje veel? „Tja”, zegt Nick van Meurs, die het ClubTan-concept met een compagnon naar Nederland heeft gehaald, „we gaan ervan uit dat onze klanten daar zelf verantwoordelijk mee omgaan, maar we kunnen ze niet verbieden daadwerkelijk zo vaak te komen.”

In zijn zonnestudio’s hangen „keurig netjes” de risico’s van een zonnebank, zegt Van Meurs. „Drank is ook schadelijk”, gaat hij verder, „maar slijters hoeven hun deuren toch ook niet te sluiten?” ClubTan is van plan dit jaar zeker nog twee vestigingen te openen: een in Amsterdam en nog een in Almere.

Niet verrassend: het ‘onbeperkt zonnen’-concept van ClubTan is een doorn in het oog van Wakkee. „Ik begrijp echt niet dat we, terwijl het aantal gevallen van huidkanker in Nederland maar blijft toenemen, nog altijd met z’n allen naar de zonnebank blijven gaan. Laat staan om de dag.”

90 procent van de Nederlanders heeft geen flauw idee dat alcoholgebruik kan leiden tot borstkanker. We pimpelen alsof er geen verband is

Volgens Wakkee is er wel degelijk verschil tussen de zon op het strand en de zonnebank. „In die zonnebanklampen zit vooral uv-a-straling”, legt ze uit. De uv staat voor ultraviolet, de a voor aging – verouderen. „Die straling dringt heel diep door in je huid en zorgt voor huidveroudering, rimpels, pigment- en ouderdomsvlekken.” De echte zon verspreidt naast uv-a ook veel uv-b-straling, waarbij de b staat voor burning. „Van die straling kan je verbranden,” zegt Wakkee, „maar het zorgt er ook voor dat je vitamine D aanmaakt.” Ja, het licht van de zon is ook slecht voor je, zegt Wakkee. „Maar daar zitten dan nog bepaalde voordelen aan.” Als je even in de zon zit maak je naast vitamine D – de vitamine die helpt bij het opnemen van calcium – ook nog het gelukshormoon endorfine aan, „en voel je je dus echt beter”. De zonnebank daarentegen, zegt Wakkee, heeft eigenlijk geen voordelen: het is alleen maar extra straling.

Liever naar buiten voor vitamine D

Vitamine D is al jaren inzet van een strijd tussen de zonnebank en de dermatologen. Zonnestudio’s maken reclame met de claim dat zonlicht, en dus ook de zonnebank, zorgt voor aanmaak van vitamine D, en in die zin ‘gezond’ is. „In de lampen bij Sunday’s zit extra uv-b-straling”, zegt Bontje, „daardoor maak je die vitaminen sneller aan.” Maar volgens Wakkee moet je om daadwerkelijk vitamine D aan te maken „wel erg lang onder de zonnebank”, omdat de grootste uv-bron bij zo’n lamp nog altijd uv-a is. „Als je gaat voor de vitamine D, kan je veel beter een kwartiertje in de zon lopen”, zegt Wakkee. In de winter kan je ook gewoon een vitamine D-pil slikken, of genoeg avocado’s en verse vis eten.

Lees ook: Loop je voorgebruind minder risico op huidkanker?

Het vreemde is natuurlijk dat mensen maar naar de zonnebank blijven gaan, terwijl ze – net als Boyd de Nooij en Liesbeth de Klerk – eigenlijk wel weten dat het niet goed voor je is. Wakkee denkt dat dat vooral komt door het heersende modebeeld: een bruine kleur wordt geassocieerd met mooi en gezond, een witte huid wordt gezien als lelijk en flets. „Net zoals sigaretten vroeger ook nog cool waren, is een tintje nu de trend.”

En probeer dat er maar eens uit te krijgen bij iemand als Boyd de Nooij, of bij zijn moeder. „Die gaat nog vaker dan ik”, vertelt hij, „zeker drie keer per week.” Nee, zegt hij, ze heeft nog nooit ergens last van gehad. En trouwens, vindt De Nooij, als je dingen die slecht voor je zijn helemaal niet meer mag doen, wat is er dan nog leuk aan het leven? „Ik heb vrienden die twee pakjes Marlboro per dag roken. Nou, laat mij dan maar twee keer per week onder die lamp liggen.”

Correctie (23 februari 2018): In een eerdere versie van dit stuk stond dat er in 2016 15.800 nieuwe gevallen van huidkanker in Nederland bijgekomen zijn. Dat is exclusief basaalcelcarcinoom, de meest voorkomende vorm van huidkanker. Met deze meegerekend kwamen er in Nederland in 2016 53.500 nieuwe gevallen van huidkanker bij.