Hoe provincialisme Zijlstra en Rutte ook Nederland schaadt

De schaamtecultuur rukt op in Nederland. Tranen wegslikkend kondigde Zijlstra dinsdag zijn ontslag aan als minister van Buitenlandse Zaken. Waarna premier Rutte in een Siciliaanse mannenomarming afscheid nam om zijn genegenheid te tonen. Deze mediterrane schaamtecultuur is in de mode. In het bedrijfsleven breken stoere mannen ook steeds vaker als ze onder druk staan.

Dat het Binnenhof volgt, is niet gek. Politiek is mensenwerk, met alle aardse hersenkronkels van dien. Maar niet te veel empathie graag. De rommel die de gesneefde minister heeft achtergelaten, is meer dan een persoonlijk drama. In commissie met premier Rutte en D66-leider Pechtold, die sprak over dé Rus als archetype, heeft Zijlstra de hele buitenlandse politiek ontregeld. Met dank ook aan Shell-man Van der Veer, die in de Volkskrant zijn steentje bijdroeg.

Het imago dat de Nederlandse regering plaats biedt aan mensen die je niet op hun woord kunt geloven, is op zich al schadelijk. Hollandse moraaltheologie over whataboutism kan worden weggezet als dubbele moraal. Reken maar dat de autoriteiten in Rusland het sprookje van Zijlstra uit de kast halen, als Nederland de staf breekt over een chicane van de Russische regering rond de waarheidsvinding in het onderzoek naar de MH17-ramp.

Maar daarbij blijft het niet dankzij die welgemikte interventie van Van der Veer. Met diens preek voor eigen parochie, dat president Poetin in 2006 louter nostalgisch mijmerde over het verre verleden en niet sprak over toekomstig buitenlands beleid, zette de voormalige Shell-topman ook het mes in de geopolitieke boodschap die Zijlstra tien jaar later met zijn fantasievertelling voor het VVD-congres kracht wilde bijzetten.

Het effect van Van der Veers interpretatie was afgelopen week al merkbaar. Er is sinds 2006 wel iets gebeurd. Maar in de Tweede Kamer geen woord over de vijfdaagse oorlog tussen Rusland en Georgië in 2008, een paar maanden nadat de oude sovjetrepubliek juist niét was toegelaten tot het voorportaal van de NAVO. Ook de hereniging met de Krim in 2014 en de militaire interventie in Oost-Oekraïne kwamen slechts sporadisch ter sprake.

‘Wie macht heeft, stelt de wet’, aldus een Russisch gezegde.

Het laat zich raden waarom Van der Veer er in allerijl deze draai aan gaf. Dat gesprek met Poetin twaalf jaar geleden vond plaats nadat de president hem kort daarvoor op Sachalin 3,5 miljard dollar door de neus had geboord. Dat pak slaag belette Van der Veer niet Poetin vervolgens te bedanken voor zijn ‘steun’. In april 2014, precies één maand na de annexatie van de Krim, maakte verre opvolger Ben van Beurden ook meteen zijn opwachting in het Kremlin. Voor Shell gaat de handel door. Altijd. Het is een publiek geheim dat veel boardrooms de Europese sancties tegen Rusland liever vandaag dan morgen zouden willen afzwakken of zelfs afschaffen.

De regering kan zich dergelijk opportunisme echter niet veroorloven. Als ze trouw wil blijven aan haar Atlantisch-Europese oriëntatie dient ze een stevige positie in te nemen. Nederland kan zich niet laat leiden door „historische empathie”, zoals historica Laurien Crump, die zegt te weten „wat de Russen écht beweegt”, dinsdag in deze krant bepleitte.

Het Kremlin is niet zielig en heeft geen ontzag voor paternalistisch medelijden. Met Nederlands provincialisme weet het daarentegen wel raad. ‘Wie macht heeft, stelt de wet’, aldus een Russisch gezegde. Schone lei is geen lemma in het diplomatieke vocabulaire van Moskou.