‘Ik hoop dat het in hun bek ontploft’

Wat ze alvast met haar aangifte heeft bereikt, zegt Bénédicte Ficq, is dat mensen met een andere blik naar sigaretten gaan kijken. Steeds meer mensen zien sigaretten niet langer als een normaal product in de supermarktschappen, maar als iets misdadigs van een criminele industrie. De Amsterdamse strafrechtadvocate aan de telefoon: „Iedereen doet hysterisch over een fipronileitje en wat rubberen korrels op sportvelden. Maar van sigaretten gaat in Nederland elk half uur iemand dood. Dat is niet normaal, hoor. Hoe kun je dat nou nog uitleggen?”

Eind september deed Ficq aangifte namens twee longpatiënten tegen de vier grootste tabaksproducenten die in Nederland actief zijn: Philip Morris, British American Tobacco, Japan Tobacco International en Imperial Tobacco Benelux. Die maken samen vrijwel alle bekende merken. Ficq beschuldigt de fabrikanten en hun bestuurders van (poging tot) moord dan wel doodslag, zware mishandeling en valsheid in geschrifte. Ze vindt sigaretten een „moorddadig product, deadly by design”. Ze wijst daarbij op het feit dat in het filter van de sigaretten kleine gaatjes zitten. Daardoor zijn in het laboratorium de gemeten waarden van teer, nicotine en koolmonoxide veel lager dan in werkelijkheid. Die foute waarden zijn jarenlang onterecht op de verpakkingen vermeld en bestaan nog steeds.

Lees ook: Roken tot je grote teen eraf moet

Ficq hoopt dat ze via het strafrecht verder komt. „Civiele procedures hebben decennia lang niks opgeleverd, behalve dat partijen zijn weggekocht met poen.”

Inmiddels sluiten zich steeds meer groepen aan bij de aangifte. KWF Kankerbestrijding zat er al bij. Onlangs kwamen ook het Antoni van Leeuwenziekenhuis (dat zegt 30 procent van z’n patiënten te zien sterven aan sigaretten), het UMCG, het MC Slotervaartziekenhuis, de hele verslavingszorg, alle kinderartsen en de gemeente Amsterdam erbij. Ficq: „En ik hoorde ook dat Utrecht het overweegt.”

Het Openbaar Ministerie moet besluiten of het de zaak gaat onderzoeken. Waar wacht het op?

„Ik weet het niet, de stilte is oorverdovend. Het OM heeft te maken met beursgenoteerde bedrijven, die kan niks aan mij kwijt. Goed, het is ook ingewikkeld.”

Helpt het als partijen zich aansluiten?

„Jazeker, dat telt waanzinnig mee. Het OM kijkt bij een beslissing tot vervolging naar de haalbaarheid en de wenselijkheid. Als heel Nederland vervolging wil, dan telt dat. In deze zaak zegt zo goed als de hele gezondheidszorg: wij zijn aan het dweilen met de kraan open. En de rokers zelf, die beseffen ook steeds meer dat ze in de klauwen van de tabaksindustrie zijn gevallen, dat ze opzettelijk verslaafd zijn gemaakt. Maurice de Hond heeft het afgelopen week gepeild – en daar heb ik niks mee te maken – en daar kwam ook uit dat meer dan de helft van Nederland vervolging wil.”

Er is ook internationale belangstelling.

„Ja. In Frankrijk is net eenzelfde strafklacht ingediend. Een groot deel van Europa volgt heel nauw wat het OM in Nederland doet. Ik krijg berichten van advocaten en gezondheidsorganisaties uit Noorwegen, Engeland, Duitsland, België, en van Afrikaanse vertegenwoordigers.

Lees ook: Wat roken de samenleving kost

„Ik hoop op een olievlekwerking. Dat de aangifte in Nederland doorgaat, dat het in Europa iets gaat doen, en dat het dan verschil gaat maken in de landen waar er echt niks is gereguleerd. En dat het dan daar in hun bek explodeert. Kijk maar eens die korte documentaire over rokende kinderen in Indonesië van ABC, er wordt bewust voor kinderen geadverteerd. Het is gewetenloos en crimineel.”

Bent u hier druk mee?

„Heel druk! Ik leer elke dag weer over de industrie, over hoe er stofjes aan sigaretten zijn toegevoegd om mensen verslaafd te maken. Ik word voortdurend aangeschreven door burgers en organisaties en door mensen die bij de tabaksindustrie hebben gewerkt. Die delen hun verhalen. Bijvoorbeeld over hoe alle werknemers van een sigarettenfabriek elke week een slof sigaretten mee naar huis krijgen. Ze vertellen dat ze door hun eigen werkgever verslaafd zijn gemaakt.”

Wie betaalt uw werk eigenlijk?

„KWF Kankerbestrijding betaalt mijn uren en de Vereniging Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde draagt ook bij. Maar dit wil ik er even bij zeggen: mijn uurtarief is bescheiden. Ik vind deze zaak gewoon heel belangrijk.”