Punching up

Schrijven over humor is heel ongrappig. Toch moet er nu iets over grappen gezegd worden, opdat wij elkaar allemaal beter begrijpen. Laat me iets schrijven over de Engelse begrippen punching up en punching down.

Punching up betekent dat je grappen maakt ten koste van het heersende gezag. Denk aan de hofnar. Punching down is lachen om mensen die zwakker zijn dan jij. Denk aan dwergwerpen.

Dit zijn historische voorbeelden, maar ook nu bestaat punching up en punching down. Punching up is soms leuk en soms niet leuk, afhankelijk van de kwaliteit van de grap. Punching down is eigenlijk nooit leuk.

Er zijn de laatste tijd veel minderheden die terecht meer respect opeisen.

Tot zo ver alles duidelijk, maar om het moeilijker te maken is niet iedereen het erover eens of een grap ‘naar boven’ of ‘naar beneden’ gaat.

Neem het tv-programma Voetbal Inside, waar René van der Gijp verscheen met een pruik op; dit als komisch bedoeld commentaar op de Vlaamse transvrouw Bo van Spilbeeck, die eerder bij De wereld draait door was geïnterviewd. Duidelijk een geval van punching down, zou je zeggen, want transgenders vormen een kleine, kwetsbare minderheid. Maar vindt Gijp-met-pruik zelf ook dat hij aan punching down doet? Ik vermoed van niet.

Er zijn de laatste tijd veel minderheden die terecht meer respect opeisen. Denk aan niet-witte mensen, homo’s, transgenders, en o ja, hoe kon ik ze vergeten: vrouwen, de enige minderheid die een meerderheid is. Deze minderheden worden daar (soms) in gesteund door ‘instituten’ als de NOS en De wereld draait door. Die instituten hebben geen echte macht maar wel een soort opiniërende macht. Daarom zou het kunnen dat Van der Gijp zijn eigen grap eerder punching up vindt – we lachen niet om transgenders, maar om het correcte ‘gezag’ dat ons vertelt wat wij zouden moeten denken.

Het feit dat Van der Gijp het zelf grappig vindt, zegt waarschijnlijk iets over hoe hij zichzelf ziet: niet als een concurrerende opiniërende macht, die Voetbal Inside wel is, maar als een machteloze man die zich alleen als hofnar kan verzetten tegen wat hem wordt opgelegd.

Het jammere bij dit soort punching up is dat er geen echte macht geraakt wordt, en dat de mensen die erom lachen in veel gevallen wel ‘naar beneden’ lachen – haha, een man die zich verkleedt als vrouw! Daardoor is het ‘slachtoffer’ dus nooit de NOS, maar wel de transvrouw die haar pruik niet op durft.

Dus dat.