Gevecht om verdelen kosten bevingschade is begonnen

De draai is historisch. Zeker voor een massief concern als Shell met een mondiale omzet van 193 miljard euro.

Op zaterdag een afgemeten brief die merkbaar langs de bedrijfsjuristen was gegaan. Met als bezwerende formule dat Shell, „als aandeelhouder”, de problemen in Groningen „serieus” neemt. Het „kan zich niet vinden in de teneur van de berichtgeving” dat het concern zijn aansprakelijkheid intrekt voor de schulden van dochterbedrijf NAM.

Drie dagen later weer een brief. Op dinsdag is het bedrijf geschrokken. „Wij snappen dat dit tot zorgen heeft geleid bij de mensen in Groningen.” En belangrijker voor de gedupeerden: Shell geeft de garantie dat de NAM de verplichtingen nakomt. Tegelijkertijd komt de gaswinningsdochter zelf naar buiten met details over de financiële positie. Ongebruikelijk snel. Dat de NAM, samen met de overheid, een schade van 15 tot 18 miljard euro in de komende vijf jaar aankan.

Lees ook: Staat garant voor bevingsschade

De frequente aardbevingen in Groningen, de schade aan de huizen en het uitblijven van een faire schaderegeling kan niemand meer verdedigen. Minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat, VVD) sprak eerder van „overheidsfalen van on-Nederlandse proporties”. Woorden die zijn voorganger Henk Kamp, ook VVD, nooit in de mond heeft genomen. Shell, de NAM en ExxonMobil (ook voor 50 procent eigenaar van de NAM) worden nu eveneens gedwongen hun hakken openlijk uit het zand te halen.

Het is lang geleden dat Shell publiekelijk zo onder vuur kwam. Dit weekeinde meldde Trouw dat Shell zijn aansprakelijkheid voor de NAM heeft ingetrokken.

De verklaring dat de reden puur boekhoudkundig is, gaat verloren in de opgelaaide storm van protest. Het concern lijkt zich te onttrekken aan zijn verantwoordelijkheid.

Politici struikelen over elkaar in veroordelingen. Volgens GroenLinks-leider Jesse Klaver trekt „Shell Groningen jarenlang leeg en rent daarna hard weg voor zijn verantwoordelijkheid”. Een hoorzitting wordt geregeld voor donderdag, een spoeddebat aangevraagd en minister Wiebes ontvangt ‘spoedvragen’ van „witheet” CDA-Kamerlid Agnes Mulder.

Vanuit Groningen wordt een beroep op de koning gedaan om Shell het predikaat Koninklijk af te nemen. Op Twitter ziet #Shellboycot het licht.

Stroomversnelling

Na deze rel rond Shell komt deze week de voortgang van de schade-afwikkeling in een stroomversnelling. Na bijna een jaar stagnatie is er een vergoedingsregeling voor gedupeerden van aardbevingsschade. En bij de hoorzitting in de Tweede Kamer donderdag zullen de betrokken bedrijven herhalen bereid en in staat te zijn om de schade te vergoeden.

Met de kolossale bedragen die de komende jaren betaald moeten worden, hebben de partijen in de gaswinning nooit rekening gehouden. De twee hoofdrolspelers, de NAM en de Nederlandse overheid, hebben daardoor een meer conflictrijke relatie gekregen. Gaswinning was decennia een gezamenlijke winstbron, geen kostenpost. Het was een bedrijfsmatig project, geen politieke controverse.

Hoe werkte het? De NAM doet de olie- en gasboringen. De overheid is in die projecten, via staatsenergiebedrijf EBN de partner van de NAM. De verdeelsleutel van de kosten is: 60 procent voor de NAM, 40 procent voor EBN.

Dat betekent dat beide ondernemingen de afgelopen jaren al aanzienlijke bedragen hebben uitgegeven én gereserveerd voor lopende en toekomstige schademeldingen. De NAM zette hiervoor in 2016 een bedrag van 106 miljoen euro opzij. Vorig jaar heeft het bedrijf naar eigen zeggen „450 miljoen euro uitgegeven aan aardbevingsgerelateerde verplichtingen”.

EBN heeft in 2015 en 2016 opgeteld al 688 miljoen euro uitgetrokken voor kosten en voorzieningen als gevolg van de aardbevingen, aldus het jaarverslag over 2016.

EBN heeft in 2016 ook 58 miljoen euro meebetaald aan een reorganisatie bij de NAM die honderden banen heeft gekost. Deze bijdrage heeft de NAM min of meer afgedwongen, meldde de Volkskrant eind vorig jaar. De NAM beriep zich daarbij op de contracten en afspraken uit 1963 over de gaswinning die nooit openbaar zijn gemaakt. Sowieso zijn veel contracten over kosten en opbrengsten staatsgeheim. De NAM stelde dinsdag dat ongeveer 90 procent van „de opbrengsten van het Groningen gasveld” naar de overheid gaat, de resterende 10 procent is voor de NAM.

In hun verklaringen dinsdag waren Shell en NAM ongebruikelijk open over hun capaciteit om de schades te betalen. NAM heeft de komende vijf jaar 4,3 miljard euro ruimte. Hebben Shell en NAM daarmee minister Wiebes een kijkje in hun onderhandelingspositie gegeven?

Ja. Wiebes zelf wilde in de Tweede Kamer nooit iets zeggen over de bespreking met de gasbedrijven. Om strategische redenen. Nu zal hij ook zijn kaarten op tafel moeten leggen, anders is de overheid de grote vertrager.

Hij prees deze week in een brief aan de Tweede Kamer Shell, ExxonMobil en de NAM: zij zijn altijd hun verplichtingen nagekomen. Dat zullen deze partijen ook tegen hem zeggen als hij de bestaande 60-40-kostenverdeling wil veranderen. Opvallend daarbij is wel dat de NAM, na verrekening van zijn belastingen, uitkomt op een verhouding van 36 procent NAM en 64 procent voor de Staat. Listig voor Wiebes. Leg dat maar eens uit aan ‘withete’ Tweede Kamerleden.

Lees ook: Dit is wat je moet weten om het ingewikkelde Groningen-dossier te begrijpen