Boijmans piept, kraakt en lekt

Een bordje bij de entree met ‘Betreden op eigen risico’, dat ontbreekt er nog net aan. De argeloze bezoeker van Museum Boijmans van Beuningen zal het niet direct opvallen, maar hij betreedt een gebouw waar de brandveiligheid afgelopen maand met een pakket van maatregelen ter waarde van 5,1 miljoen euro is verbeterd.

Zo zijn in het museum sinds november drie brandwachten gedetacheerd – vierentwintig uur per dag, zeven dagen in de week. Zelf heeft het museum vijf extra zaalwachten moeten aannemen om het gebouw in geval van nood in een paar uur tijd te kunnen ontruimen, inclusief alle kunst. De bemanning van de beveiligingskamer, een ruimte waarin iedere museumzaal met camera’s in de gaten wordt gehouden, is op last van de brandweer onlangs verdubbeld.

Al die beveiligingsmedewerkers waken over de veiligheid van de bezoekers, de medewerkers en, uiteraard, de Marskramer van Jeroen Bosch. En voor alle duidelijkheid: het zijn noodmaatregelen, alleen bedoeld om het museum nog even open te kunnen houden en daarna werk te maken van definitieve veiligheidsvoorzieningen. De noodvoorzieningen kosten de gemeente dit jaar 17 euro per verwachte bezoeker.

Ontploffingsgevaar

Boijmans maakte half december bekend dat het naar verwachting in 2019 voor een drie tot vier jaar durende renovatie sluit. Het uit 1935 daterende pand is aan het „aan het eind van zijn Latijn”, zegt directeur Sjarel Ex. Niet alleen vormen de verouderde elektra-installaties een groot risico op brandgevaar, de kelder loopt geregeld onder water en het gebouw zit vol met asbest. Snel wegwezen, dat is het beste, concludeert Ex.

De directie van Boijmans heeft dus haast en wil meteen in januari 2019 dicht. Maar de huisbaas, de gemeente Rotterdam, heeft nog geen exacte datum genoemd. En het besluit over de omvang van de renovatie is uitgesteld tot na de gemeenteraadsverkiezingen van maart.

De raadsleden kunnen kiezen uit twee scenario’s. Alleen asbest verwijderen en het gebouw brandveilig maken kost 110 miljoen euro. Van de gelegenheid gebruikmaken en ook architectonische verbeteringen aanbrengen, kost nog eens 50 miljoen euro extra.

In de immense kelder van het museum is goed te zien hoe groot de problemen zijn. Zakelijk leider en plaatsvervangend directeur Ina Klaassen, binnen het museum belast met de renovatie, leidt het bezoek rond door de immense kelders onder het museum.

Ze toont de brandgevaarlijke schakelkast waar afgelopen zomer een temperatuur van 160 graden werd gemeten en waar ontploffingsgevaar dreigde. Op een van de deuren hangt een stuk papier waarop de brandwachten nu dagelijks de met warmtemeters vastgestelde temperaturen moeten noteren. Viermaal is inmiddels een sterk verhoogde temperatuur gemeten en een noodreparatie verricht.

De elektrische installaties zijn allang aan vervanging toe, zegt Klaassen. Waarom gebeurt dat dan niet? Na een korte wandeling door kruip-door-sluip-doorruimtes vol buizen en bedradingen geeft de plaatsvervangend directeur antwoord. Ze wijst op een aantal grote kokers. „Dat zijn luchtkanalen, nog gemaakt van asbest. Zolang je daar van afblijft, is dat niet gevaarlijk. Maar we kunnen pas nieuwe elektra aanleggen na een asbestsanering.” Groot onderhoud is jarenlang steeds opnieuw uitgesteld.

Op vele plekken in de kelder is waterschade te zien. Soms komt het water door het dak van het museum en onlangs zorgde een gesprongen waterleiding voor een waterballet in een van de kelders. De vochtproblemen zijn echter vooral het gevolg van de toegenomen grondwaterdruk in de regio. „Hier stond laatst nog tien centimeter water”, zegt Klaassen in een grote kelderruimte.

Alle 20.000 kunstvoorwerpen in het ondergrondse depot van Boijmans zijn daarom recent naar zeven kunstopslaglocaties in Nederland en Vlaanderen overgebracht. Tot 2020, als het in aanbouw zijnde collectiegebouw naast Boijmans wordt opgeleverd, zal de kunst daar blijven.

Door de noodmaatregelen kan het museum zo nog tot het einde van het jaar open worden gehouden. Alleen een calamiteit met de elektra kan die intentie dwarsbomen, zegt ze. „Als een te heet geworden elektrakabel niet binnen vier uur kan worden vervangen, valt de klimaatinstallatie uit en moeten we het museum zo snel mogelijk ontruimen.”

Ambitieus renovatieplan

Het jaar uitstel geeft het museum tijd om plannen voor de toekomst te maken. Klaassen hoopt uiteraard dat de gemeenteraad straks kiest voor het ambitieuze renovatieplan, inclusief architectonische verbeteringen. De wensen? Een uitnodigender entree, zegt de directeur, en een verbeterde routing. En de verdiepingsvloer die in 2003 in de voorheen monumentale Bodon-zaal is aangebracht, weer weghalen.

De voor 2019 geplande tentoonstellingen, zoals het grote Bauhaus-overzicht, gaan gewoon door, belooft Klaassen. Op een nog bekend te maken plek zal Boijmans tijdens de renovatie zichtbaar blijven in de stad. In de Van Nelle-fabriek, waar dezer dagen Art Rotterdam wordt gehouden? Klaassen, met een lach: „Nee, daar niet.” Het tijdelijke Boijmans zal worden gehuisvest, zegt ze, in een gebouw dat tegen geringe kosten ingericht kan worden als museum.